Yapı bilgi modeli ile yürütülen projelerde değişikliklerin yönetimi için bir model önerisi

Abstract

Dünyadaki birçok endüstri gelişen teknolojiye ayak uydurmuş, yapılarını değiştirmiş ve geliştirilmiştir. Geleneksel yöntemler ile devam eden inşaat sektörünün ise teknolojinin sunduğu olanaklara hala adaptasyon sürecinde olduğu görülmektedir. Sektörde artan ve değişen ihtiyaçlar ise, yeni kavramlara geçişi hızlandırmaktadır. Günümüzde birbirinden farklı birçok fonksiyonu içinde barından yapı tipleri, proje katılımcılarının çeşitliliğini ve sayısını arttırmaktadır. Katılımcı sayısına bağlı olarak bilgi girdisinin çoğalması, kişi/disiplinler arası bilgi akışının kontrolünü zorlaştırmış ve yönetim ihtiyaçlarını arttırmıştır. Tez kapsamında yapılan literatür çalışmasında artan bilgi yönetim ihtiyaçları doğrultusunda inşaat sektörünün geliştirdiği ve kullandığı yönetim modelleri incelenmiştir. Farklı çalışma alanları üzerinde geliştirilmiş modellerin geleneksel yöntemler ile desteklendiği ancak sektörün değişen ihtiyaçlarını tam olarak karşılayamadığı tespit edilmiştir. Hız, hassasiyet, kalite, süre ve maliyet gibi çok önemli parametreler doğrultusunda verimli bir bilgi yönetimi sağlayan, Yapı Bilgi Modelleme yazılımları ise teknolojinin sunduğu çözüm araçları olarak değerlendirilmiştir. Sektörün yönetim, tasarım ve yapım yöntemlerini teknoloji ile birleştiren, Yapı Bilgi Modelleri, yeni bir kavram olarak mevcut proje yönetim yaklaşımlarını değiştirmektedir. Yapının teknoloji tabanlı yazımlar üzerinde planlanması, tasarlanması, inşa edilmesi ve hatta işletilmesi üzerine geliştirilen yapı bilgi modeli sistemleri, yapının fiziki olarak inşa edilmeden önce, tüm yaşam döngüsünün takip edilebilmesini sağlamaktadır. Sayısal ortamda inşa edilen yapı üzerinden gelişebilecek problemleri öncesinde belirlemek, çözümler üretmek ve sonrasında yapıyı fiziki olarak inşa etmek sistemin sunduğu en önemli kolaylıktır. Problemleri gerek görüntü gerekse de simülasyonlarla belirleyebilme kabiliyeti sorumlu tüm kişi/disiplinlerin gerekli analizleri kolayca ve hatasız bir şekilde yapabilmesine imkân vermektedir. Sağladığı olanaklar ile dikkatleri toplamış Yapı Bilgi Modeli sistemlerine geçişte ise, karşılaşılan birçok engel mevcuttur. Yeni sistem maliyeti endişesi ve eğitim eksikliği gibi engellerin yanında, katılımcı çeşitliliğinin getirdiği iş yapış şekillerindeki farklılık ve yeni yöntemlere adaptasyon zorluğu sisteme geçişte diğer önemli faktörlerdir. Sisteme duyulan önyargılar ile tüm katılımcıların aynı hedeflerle ve yöntemlerle bir arada bulunmasını gerektiren Yapı Bilgi Modeli sistemlerinde iş birliği ve koordinasyon zorlaşmaktadır. İş birliği ve koordinasyonun temelinde yer alan bilginin projenin tüm aşamalarında kişi/disiplinler arasındaki paylaşımının nasıl yönetileceği ve yönetimin hangi standartlarla tanımlanacağı ise oldukça önemlidir. Projenin planlama aşamasından işletme aşamasına kadar geçen sürede tüm ilgili kişi /disiplinler arasında ortak bir dilin oluşturulması doğru bilgi akışı ve iletişim için gerekliliktir. Özellikle bilgi türlerinin temelinde yer alan örtülü ve açık bilgilerin yönetilmesi bu doğrultuda da tüm bilgi yönetim etkinliklerinin oluştuğu iş birliği ortamının yönetilmesi, proje başarısını doğrudan etkileyen bir faktördür. Bu doğrultuda Yapı Bilgi Modellerinin kullanıcıya uygun bir dilde amaçları ile aktarılması, olanaklarının sunulması ve standartlarının tanımlanması için uygulama planları hazırlanmaktadır. Ülkelerin kendi iş yapış şekilleri, yönetmelikleri ve kültürleri doğrultusunda çeşitlilik gösteren Yapı Bilgi Modeli uygulama planları, projenin başından itibaren süreçlerde izlenecek yöntemleri tariflemektedir. Literatür kapsamında mevcut uygulama planları ile ilgili yapılan araştırmalarda ise, projelerin değişiklik süreçlerine özel Yapı Bilgi Modeli kullanım alanlarının çok net açıklanmadığı tespit edilmiştir. Proje tasarım ve uygulama aşamalarında çok kritik süreçler yaratan değişiklik taleplerinin Yapı Bilgi Modeli sisteminde nasıl yönetileceğine ilişkin ihtiyaç, tez çalışması kapsamında ele alınmıştır. Tespit edilen ihtiyaca yönelik bir değişiklik yönetim modeli oluşturulması amaçlanmış ve mevcut uygulama planlarına ek bir doküman olabilecek nitelikte bir model ortaya konulması için çalışılmıştır. Öneri modelde kişi/disiplinler arası iş birliği ve koordinasyonun başarısını etkileyen faktörler üzerinde durulmuştur. Öneri model yönetim yöntemleri, doğru bilgi akışı, etkin iletişim, tanımlı görevlendirme, sınırlandırılmış yetkilendirme ve erişim hakları ile ilişkilendirilmiştir. Öneri model kapsamında, inşaat sektörü projelerinde herhangi bir nedenden dolayı gelişebilecek değişiklik taleplerinin Yapı Bilgi Modeli yazılımları üzerinden en verimli şekilde yönetilmesi ve proje aşamalarına adapte edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca yapılan bu çalışmanın alanda yapılacak ileriki çalışmalar için de bir kaynak oluşturması hedeflenmiştir.