Kinetik mimarlık kapsamında dinamik origaminin incelenmesi

Abstract

Kinetik mimari; bir yapının zamanla değişen ihtiyaçlara hareket aracılığıyla cevap verebilmesi olarak kısaca tanımlanabilmektedir. Biçim değiştirmeye dayanan bu ihtiyaçlar yapıdan yapıya ve kurgulandıkları işlevlere göre değişiklik gösterebilmektedir. 21.yy ile birlikte sayıları önemli derecede artan kinetik mimarlık ürünlerinin daha detaylı incelenebilmesi, yapıların bir bağlam içinde daha bütüncül olarak algılanabilmesi ve daha önce konu ile ilgili çalışılmamış kısımların aydınlatılabilmesi için yazılmış bu tezde, kinetik mimarinin katlanma ile hareket eden ürünleri (dinamik origami) incelenmiştir. Karmaşık katlanma sistemleri gibi algılanan bu ürünlerin farklı perspektiflerden ele alınabilmesi için katlanma hareketi ve yapı kavramları gibi temel konular üzerine yoğunlaşılmıştır. Süreç açısından bir veya birden fazla seferde gerçekleşebilen katlanma; bir veya birden fazla etki (serbestlik derecesi / dof) ile konfigürasyonu belirlenen, yüzeylerde deformasyon (fiziksel bir etki) yaratabilen ve sistemlerin boyutlarını koordinat eksenlerine göre değiştirebilen bir hareket olarak düşünülmüştür. Dolayısıyla da katlanma hareketinin özellikleri parçalara ayrılıp fiziksel, kinematik ve süreç odaklı olarak incelenebilmiştir. Yapı kavramlarının bütünden parçaya doğru ele alınıp açıklanan hiyerarşik düzeyleri (yapı / yapı alt sistemi / yapı elemanı) de yoğunlaşılan diğer bir alan olmuştur. Mimari ürünlerdeki kinetik özellik gösteren parçaların yapısal kavram düzeyi açısından incelenmesi sayesinde de parçaların yapı içindeki hiyerarşik konumu net bir şekilde belirlenebilmiş ve diğer parçalar ile ilişkileri daha nitelikli bir biçimde yorumlanabilmiştir. Literatür taramasında karşılaşılan 47 adet mimari örnek tez kapsamında incelenmiştir. İncelenen örnekler öncelikle tek veya birden fazla parçadan oluşma durumlarına göre ikiye ayrılmıştır. Ardından kinetik yapı veya parçanın amacı olarak ifade edilebilen 'konfigürasyon değiştirme', 'kompakt duruma gelebilme' veya 'ikisi birden' olmak üzere de üç kısma daha ayrılmış ve örnekler ilgili alt başlıklarda aktarılmıştır. Katlanma konusu ve yapı kavramlarından elde edilen kriterler ile ürünler bir matris üzerinde toplanıp değerlendirilmiştir. Matriste işaretlemelerin dağılımları incelenip yorumlanmıştır. Uygulama yapılmamış boş kalan alanların olduğu gözlenmiş ve bu alanların ileri çalışmalar için potansiyel taşıdığı belirtilmiştir. Ayrıca matris üzerinden yapılan işaretlemelerde bazı kriterlerin korelasyona sahip olduğu da gözlenmiştir. Bu noktaların aydınlatılmasının da tasarım açısından faydalı olacağı düşünülmektedir. Bu açılardan tez boyunca derlenen bilgilerin görsel hale getirilmesinin konuyu bütüncül olarak algılamaya katkı sağladığı da ifade edilebilmekte ve konu ile ilgili literatür ve uygulamaların zamanla daha da çoğalacağı düşünülmektedir.