Koruma amaçlı imar planlarının etkinliği : Samsun, İlkadım ilçesi koruma amaçlı imar planları üzerine bir değerlendirme

Abstract

Türkiye'de kültürel miras kapsamındaki taşınmaz kültür varlıkları, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (2863 sayılı kanun) ve kanunun ilgili maddelerine dayanarak hazırlanan yönetmelikler aracılığı ile yönetilir/korunur. 2863 sayılı kanuna göre kültür varlıkları sit ve tescil yolu ile belirlenerek kaydedilir. Sit alanları arkeolojik, kentsel ve tarihi olmak üzere üçe ayrılırlar. Tescilli yapılar ise; sivil mimari örnekleri ve anıtlardır. Tescilli yapılar rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri aracılığı ile korunurken, sit alanları için Koruma Amaçlı İmar Planları hazırlanmaktadır. Plan notları ve plan açıklama raporuyla bir bütün olarak kabul edilen imar planları, planlama esaslarına ve şehircilik ilke ve esaslarına göre hazırlanmalıdır. Taşınmaz kültür varlıklarının korunmasında yerelde yetkili kurumlar; Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu (Bölge Kurulu), Koruma Uygulama ve Denetim Büroları (KUDEB) ve arkeolojik sit alanları için ilgili Müze Müdürlükleridir. Müze Müdürlükleri arkeolojik sondaj kazı çalışmalarını yapıp, sonuç raporunu Bölge Kuruluna iletmekle yükümlüdür. KUDEB kültür varlıklarının korunması için gerçekleştirilen tadilat, tamir, onarım çalışmalarını denetler, uygun veya uygunsuzluk durumlarını gerekli işlemlerin yapılması için ilgili Bölge Kuruluna iletir. Bölge Kurulları kültür varlıklarının tespit ve tescil işlerinden ve Koruma Amaçlı İmar Planlarının onanmasından sorumlu karar merciidir. Hitit, Pers, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı yönetimlerinde kalan ve Cumhuriyet Tarihimiz açısından da önemli bir yere sahip olan Samsun İli, İlkadım ilçesinde; toplam 18 adet sit alanı ve 161 adet tescilli yapı bulunmaktadır. Koruma Amaçlı İmar Planlarının etkinliğini tartışmaya yönelik hazırlanan bu tez çalışmasında, kentin gelişmesine bağlı olarak, İlkadım İlçesinde bulunan Koruma Amaçlı İmar Planlarının yaşadığı süreç, kültürel mirası koruma temelinde değerlendirilmektedir. Kültürel mirasın korunması yaklaşımı üzerine literatür taramaları sonucu ortaya çıkan kavramsal çerçevenin, Samsun İlkadım İlçesi sınırlarında bulunan Samsun Koruma Amaçlı İmar Planı ve Değişiklikleri, Amisos Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı, koruma kullanma koşulları belirlenen plansız sit alanları ve arkeolojik sondaj kazı raporlarıyla birlikte karşılaştırmalı değerlendirilmesiyle; arkeolojik sondaj kazı raporlarında önerilen sit alanları ile tescil edilen bazı sit alanlarının sit satatülerinin uyuşmadığı, 1.derece arkeolojik sit olarak tescil edilmiş alanlarda yapılaşmaya izin verildiği, plan üzerinde tanımsız alanların bulunduğu, sit alanı olarak tescil edilmiş bazı bölgelerde 4 yıl gibi uzun bir sürede koruma amaçlı imar planı yapılmadığı, arkeolojik sondaj kazı çalışmaları sonucunda ortaya çıkarılan ve 1.derece arkeolojik sit alanı olarak önerilen bölgede kalıntıların üstünün kapatılması gibi bulgulara ulaşılmış, planlama alanında kanun, yönetmelik ve ilke kararı gibi yasal zorunluluklara uyulmadığı tespit edilmiştir. Bu tez çalışması kuramsal araştırma yöntemi kullanılarak dijital ortamda hazırlanmıştır. Çalışma, ilgili mesleki sözlükler, makaleler, kitaplar, Resmi Gazete, ve kurumların resmi web siteleri kullanılarak yapılan literatür taraması ile birlikte, İlkadım İlçe Belediyesi ve Samsun Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu arşivinden edinilen veriler kullanılmıştır.