Kıyı alanları ve hinterlandında yaygınlaşan ekoturizmin yarattığı mekânsal değişimler : Ayvacık örneği

Abstract

Ekoturizm, doğal çevreye duyarlı, sürdürülebilirlik ilkesinin benimsendiği, yerelliğin desteklendiği ve koruma-kullanma dengesi gözeten bir turizm çeşididir. Son birkaç yıldır Kuzey Ege'de özellikle Ayvacık ilçesindeki tarım ve orman alanları, Çanakkale İl Özel İdaresi tarafından hazırlanan ilave imar planlarıyla, ekoturizm alanlarına dönüştürülmektedir. Kıyı turizmi ve doğa turizmi potansiyeli yüksek olan Ayvacık'ta üst ölçekli planlarla uyumsuz olarak artış gösteren ekoturizm faaliyetleri, kıyı alanları ve hinterlandında olumsuz etkiler yaratmaktadır ve daha fazla yaratacağı düşünülmektedir. Bu çalışmayla, plansız ve kontrolsüz olarak yaygınlaşan ekoturizmin Ayvacık'ın kıyı alanları ve hinterlandı üzerinde yarattığı mekânsal tüketim ve değişimleri ortaya koymak hedeflenmektedir. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, çalışmanın çıkış noktası, bu doğrultuda çalışmanın önemi, amacı, kapsamı ve yöntemi anlatılmaktadır. İkinci bölüm, kıyı, kıyı yönetimi, kıyı mevzuatı, ekoturizm, kamu yararı, toplum yararı, tüketim ve mekânsal tüketim gibi kavramların incelendiği ve tartışıldığı bölümdür. Üçüncü bölüm, çalışmanın inceleme alanı olan Ayvacık'a ilişkin bilgileri ve incelemeleri içermektedir. Bu bölümde Ayvacık'a dair genel bilgiler verilerek turizm potansiyeli, planlama mevzuatı incelenmekte, hiyerarşideki uyumsuzluklar ve kıyı alanları üzerindeki olası etkileri tartışılmaktadır. İlave imar planlarıyla gelen yapılaşma koşullarının meydana getirdiği yapı dokusu, mevcut durumla kıyaslanarak ekoturizmin neden olduğu mekânsal değişim ortaya koyulmaktadır. Son bölüm ise çalışmanın sonuç ve değerlendirmelerini içermektedir. Bu bölümde kıyı alanlarının parçacıl olarak ele alınması ve rant aracı olarak görülmesinin ortaya çıkardığı mekânsal tüketim değerlendirilmektedir. Plansız ve kontrolsüz gelişen ekoturizm faaliyetlerinin olumsuz etkilerine yer verilmekte, Ayvacık kıyı alanlarında ve hinterlandında karşılaşılan ya da karşılaşılması muhtemel olan sorunlara değinilmekte, bunlara ilişkin önerilerde bulunulmaktadır. Elde edinilen bulgulara göre, kıyı alanlarının da ekoturizmin de bütüncül olarak yönetilmesi ve planlanması gerekmektedir. Bunu gerçekleştirebilmek için kurumların ve mevzuatın neden olduğu yetki çatışması ortadan kaldırılmalı, planlama hiyerarşisinde çevre düzeni planından 1/5000 ölçekli nazım imar planına geçiş için ara bir ölçek şartı koyulmalı, ekonomik menfaatlerin doğurduğu rekabet ortamı ortadan kaldırılmalı ve kıyılara toplumun her kesiminin eşit erişim hakkı olduğu göz ardı edilmeden toplum yararı ilkesi benimsenmelidir. Bunların gerçekleştirilebilmesi için ise bütünleşik bir kıyı yönetimine ihtiyaç vardır. Böylelikle, kıyı alanları ve hinterlandında koruma-kullanma dengesi sağlanabilecek ve doğal çevrenin geri dönülemez bir şekilde tüketilmesinin önüne geçilebilecektir.