Kentlerde yürünebilirliğin çok boyutlu yaklaşım ve hareketli yöntemlerle analizi

Abstract

Bu çalışma; "kentlerde daha çok yürünebilir mekanlar yaratmak amacıyla yapılacak olan analizlerin mekânsal özellikler kadar algısal boyutu da içeren çok boyutlu bir yaklaşımla ele alınması gerektiği" hipotezi üzerine kuruludur. Söz konusu hipotezden yola çıkarak bu çalışma "Kentsel mekânın yürünebilirliği çok boyutlu bir şekilde nasıl analiz edilebilir?" temel araştırma sorusunu üzerinden şekillenmiştir. Bu soruyu temel alarak yürünebilirlik kavramı çalışmada mekânsal, olgusal ve algısal olmak üzere üç farklı boyut üzerinden bütüncül bir şekilde ele alınmıştır. Covid-19 pandemisinin araştırma sürecine denk gelmesi üzerine ise pandemi koşulları da araştırmanın bir parçası haline gelmiş ve "Belirsizlik zamanlarında yürüme deneyimi ve algısı farklı kentlerde nasıl değişmektedir?" şeklinde yeni bir araştırma sorusu daha çalışmaya eklenmiştir. Çalışmadaki yöntemsel yaklaşımın temelini "Hareketli/Mobil Yöntemler" oluşturmaktadır. Bu kapsamda saha çalışması için seçilen Türkiye-İstanbul'daki Beşiktaş ilçesi ve Hollanda'daki Delft şehirlerinin kent merkezlerinde katılımcılarla birlikte "Birlikte Yürüme" yöntemi kullanılarak yürüyüşler gerçekleştirilmiştir. 'Karşılaştırmalı Kentsel Çalışmalar" ise araştırmanın bir diğer önemli yöntemi olmuştur. Çalışma kapsamında benzer ve farklı dinamiklere sahip Beşiktaş ve Delft şehirlerinde "replikasyon mantığı" ile mekânsal ve zamansal açılardan karşılaştırmalı alan çalışması gerçekleştirilmiştir. Covid-19 pandemisinin araştırma kurgusuna dahil olmasının sonucunda yürüme deneyimi üzerinde pandeminin etkilerini tespit etmek amacıyla zamansal bir karşılaştırma yapılması hedeflenmiştir. Araştırma kapsamında literatürde yürünebilirliğe dair gerçekleştirilen çalışmalar detaylı şekilde incelenmiş ve literatür taraması sonucu elde edilen emniyet, trafik güvenliği, erişilebilirlik, rahatlık, çekicilik ve karma kullanım bu çalışmanın çok boyutlu yürünebilirlik analizinde temel alınan göstergeler olarak belirlenmiştir. Beşiktaş ve Delft kent merkezlerinde çok boyutlu yaklaşım kapsamında hareketli yöntemlerle saha çalışmaları gerçekleştirilmiş ve bu temel altı gösterge üzerinden sonuçlar ilişkisel olarak yorumlanmıştır. Elde edilen bulgular neticesinde çalışmada yürünebilirliğin çok boyutlu ve ilişkisel bir bakış açısı ile hareketli yöntemler kullanılarak analiz edilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmış ve bu bulgular bir model önerisine dönüştürülmüştür. Çok boyutluluk ve ilişkisellik olmak üzere iki temel yaklaşımı bulunan bu model önerisine göre olgusal, algısal ve mekânsal boyut birlikte ele alınmakta ve bir bütün oluşturmaktadır. Bu çok boyutlu yaklaşımın kesişiminde yer alan yürünebilirlik kavramı ise ilişkisel bir yaklaşımla ele alınmaktadır. Bu ilişkisellik hem yürünebilirlik göstergeleri arasındaki kuvvetli iç ilişkilere hem de mekânsal, algısal ve olgusal boyutlar arasındaki ilişkilere işaret etmekte, yürüme deneyiminin bu ilişkisel ve çok boyutlu yapı sonucunda şekillendiğini öne sürmektedir. Yürünebilirliği çok boyutlu ve ilişkisel bir yaklaşım ile ele almak ise kentleri yürünebilir kılmak adına önemli bulgular elde etmeyi sağlamaktadır.