Ve madem ki sokaklar kimsenin değil'': Talan, dolandırıcılık ve hırsızlığa karşı kentsel müşterekler yaratmak

Abstract

Marx'in feodalizmden kapitalizme geçiş başlığı altında ilkel birikim modeli olarak tanımladığı, ortaçağdan 18. yüzyılın sonuna kadar İngiltere'de müşterek kullanıma ait arazilerin "çitlenmesi" (enclosure) yoluyla gerçekleşen kapitalist sermaye birikim rejiminin 1980'lerde neoliberal "yeni çitlemeler" biçiminde geri dönmesiyle birlikte müşterekler (the commons) kavramı merkezî bir politik ve toplumsal önem kazanıyor. Sermayenin yeni çitleme harekâtı toprak, su, orman gibi doğal ortak alanlara el koymakla kalmayarak kamusal hizmetlerden tohum ve genlere kadar her türlü müşterek varlık ve değeri özelleştirerek metalaştırmayı hedefliyor. Türkiye'de 2001 krizi sonrası başat hale gelen "el koyarak birikim" modeli kentsel müştereklerin çitlenmesine dayanmakta, buna karşılık müştereklerin savunulması ve yeni müştereklik biçimlerinin geliştirilmesini hedefleyen kentsel toplumsal hareketler ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede kolektif sembolik sermayenin metalaştırılmasına karşı bir direniş olan Emek Sineması mücadelesi ve kentsel müştereklerin savunusu ve yeni kentsel müştereklerin yaratılması üzerinden ortaya çıkan toplumsal muhalefetin imkân ve sınırlılıkları değerlendirilmektedir.

The notion of the commons, which Marx discussed under the title of "primitive accumulation" in relation to the enclosures, which took place in England from late middle ages to the 18th century, has received a central political and social significance due to the return of enclosures in the post 1980 neoliberal era. The new enclosure operation of capital aims at privatizing different forms of commons, from land, water and forest to public services and human genome. The model of "accumulation by dispossession", which became a hegemonic form of capital accumulation in Turkey following the 2001 crisis, depends on the enclosure of urban commons. This process engenders urban social movements aiming at the reclamation of old commons as well as the creation of new commons. This article considers the limits and potentials of such movements by discussing the struggle of Emek Movie Theatre which resists the commodification of collective symbolic capital produced in urban everyday life.