Türkiye’ de faaliyet gösteren kobi’ lerde endüstri ürünleri tasarımı disiplininin kullanımı

Abstract

Bu araştırmada Türkiye‟deki mevcut endüstriyel faaliyetler içerisinde KOBİ‟lerin tasarım ile etkileşimleriyle ilgili durum analizi yapılmıştır. KOBİ‟lerin Türkiye‟de imalat sanayinin hacim olarak önemli bir kısmını işgal etmesi açısından değerlendirildiğinde; bu işletmelerin genel yapısının, tasarım ile ilişkilerinin ve ilgili problemlerinin ortaya konulması, Türkiye‟de tasarımın geleceğiyle ilgili tespitler yapılabilmesi için oldukça önemlidir. Endüstriyel ürünlerle ilgili ticari ilişkiler içerisindeki farklı paydaşlar olan tasarımcılarla işletmecilerin sahip oldukları bilgi, birikim ve donanımlarının tek potada eritilerek güçlerinin birleştirilmesi, karşılıklı fayda sağlanarak her iki taraf için de artı değer oluşturulması gerektiği düşünülmektedir. Tasarımın rekabet faktörü olarak etkin rol üstlendiği, bu nedenle KOBİ‟lerin iç ve dış kaynakları içeren iş ağı içerisinde vazgeçilmez birim olarak yer alması gerektiği düşünülmektedir. KOBİtasarımcı iletişiminin etkin bir biçimde kullanılabilmesi için her iki paydaşın kendi öz niteliklerini iyileştirmeleri ile birlikte makro düzeyde bir iletişim ağı kurulması gereklidir. Bu iletişim ağını oluşturmak için; mesleki örgütler, kümelenme yapılanmaları, üniversite-sanayi işbirliği projeleri, araştırma merkezlerinin katkıları, devlet politikalarında tasarımın yer edinmesi gibi geniş çevrede etki yaratabilecek potansiyeldeki organizasyonların katkısı ön plandadır. Bu çalışmada araştırma yöntemi olarak literatür taramalarının yanı sıra alan çalışmalarına da yer verilmiştir. Alan çalışmaları kapsamında mülakat için seçilen firmalar; „Tasarım danışmanlık hizmeti veren firmalar‟ ve „Nihai ürün imalatçısı firmalar‟ olarak iki ayrı kategoride seçilmiştir. Bu iki kutuplu mülakatlarda, tasarımcı açısından ve imalatçı firma yöneticileri açısından mevcut durum ile ilgili farklı perspektiften izlenimler ele alınmış, bu farklı paydaşların hangi noktalarda uzlaştığı veya ayrıştığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu görüşmelerdeki temel öğrenme kategorileri şu şekildedir: (i) Firmanın tasarımla ilgili genel vizyonu (ii) Tasarımı operasyonel ve stratejik boyutta kullanma biçimleri (iii) Tasarımla ilişkili beklentiler ve yaşanan sorunların tespit edilmesi Bu anahtar başlıklar altında; „firmaların tasarım kaynağını temelde hangi sebep için kullandıkları, firmanın organizasyon yapısı içerisinde tasarım ve tasarımcının konumu, tasarımın hangi durumlarda dış kaynak olarak kullanılmasının ideal olduğunun ortaya çıkarılması, tasarım politikalarının firmanın genel politikaları içerisinde nasıl bir yer edindiği, tasarıma ilişkin yaşanan temel sorunların tespit edilmesi‟ konuları irdelenmiştir. Birinci bölümde, ele alınan konu ile ilgili temel hedef, araştırmanın kapsamı ve araştırma yöntemi ile ilgili detaylar verilmiştir. İkinci bölümde ürün tasarımı kavramı ile ilgili temel bilgiler tanımlanmış, endüstriyel tasarım mesleğinin tarihsel süreçte üstlendiği rollerdeki değişim noktalarından bahsedilmiştir. Rekabet avantajı sağlaması açısından ürün tasarımının stratejik olarak önemi üzerinde durulmuştur. Bunun yanı sıra, tasarımcının organizasyon içerisindeki yeri ile ilgili alternatif konumlandırmalardan bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde KOBİ‟lerin sahip oldukları genel özelliklere, idari politikalarına ve tasarım ile ilişkilerine yer verilmiştir. Dördüncü bölümde imalat sanayi ve tasarım ilişkileri açısından etkili olan dış yapılanmalara değinilmiştir. Bu kapsamda, üniversite ilişkileri, mesleki örgütler, devlet politikaları içinde tasarıma yer verilmesi, kümelenme gibi işbirliği uygulamaları ve teşvik politikaları ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Beşinci bölümde, alan çalışmalarından elde edilen bulgular temel öğrenme kategorileri doğrultusunda oluşturulan başlıklar altında açıklanmıştır. Altıncı bölümde alan çalışmalarından elde edilen bulgularla literatür kaynaklarından elde edilen veriler bir arada değerlendirilmiştir ve sonuç elde edilmeye çalışılmıştır. KOBİ ve tasarım ilişkilerini geliştirmeye yönelik öneriler ortaya konulmuştur.