XVIII. Yüzyıl Osmanlı minyatürende yıldızlar ve burçlar: Tercüme-i 'ikdü'l-cüman fi tarih-i ehli'z-zaman nüshalarının tasvirleri

Abstract

Bu makalede Tercüme-i 'İkdü'l-cümân fi târîh-i ehli'z-zamân adlı eserin minya-türlü nüshalarmdaki tasvirler incelenmiştir. Bir dünya tarihi olan bu eser, İmam Aynî olarak bilinen İmam Kadı Mahmud bin Ahmed bin Musa bin Ahmed bin Hüseyin bin Yusuf bin Mahmud Bedrü'd-din tarafından yazılmıştır. Bu eser kainatın yaratılışından h.850/m.l446 yılına kadar olan zaman dilimindeki olayları aktarmaktadır ve birinci cildinin ilk bölümünde astronomi ile ilgili bilgi verilmektedir. Bu yazmanın üç minyatürlü nüshası İstanbul'da üç farklı kütüphanede bulunmaktadır. Bu nüshalar Süleymaniye Kütüphanesinde (L.İ.318), İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde (T.5953) veTopkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde (B .274) bulunmaktadır. Bu eser 18. yüzyılın ilk yarısında Mirzazâde Mehmed Sâlim Efendi tarafından Arapçadan Türkçeye çevrilmiştir. Sâlim Efendi müellif ve eser hakkında eserin önsözünde bilgiler vermiş, astronomi konusunda Aynî tarafından yapılan bazı hataları düzeltmiş ve bazı eklemeler yapmıştır. Her nüsha sabit takımyıldızlarını ve zodyak takımyıldızlarını temsil eden 45 minyatür içermektedir. Bu tasvirler Bedrü'd-din Aynî'nin eserinde söz ettiği takımyıldızlarını okuyucunun kolay algılayabilmesi amacıyla yapılmıştır. Her bir takımyıldızın adı ve burçlar hariç içinde bulundurduğu yıldız sayısı minyatürlerin üstünde yer alan kısa bilgilendirme yazılarında belirtilmiştir. Minyatürler üzerinde yıldızların konumlan işaretlenmiştir. Bu makalede Tercüme-i 'İkdü'l-cümân fî târîh-i ehli'z-zamân nüshalarında bulunan minyatürlerin ikonografyası açıklığa kavuşturulmaya çalışılmış ve bunların İslâm ve Avrupa kitap sanatı ile olan bağlantıları üzerinde durulmuştur.

This article deals with the miniatures of Terciime-i 'İkdÜ'l-cÜmân fî târîh-i ehli'z-zamân, a manuscript on world history by Imam Kadi Mahmud ibn Ahmed ibn Musa ibn Ahmed ibn HÜseyin ibn Yusuf ibn Mahmud Bedrii'd-din of Antep, known as Imam Aynî. This manuscript desribes the events of history from the time of creation to the year of 1446 and the first section of the first volume is about astronomy. This manuscript has three illustrated copies in three different libraries; Siileymaniye Library (L.İ.318), Istanbul University Library (T.5953) and Topkapi Saray Museum Library (B .274) which were translated from Arabic to Turkish by Mirzazâde Mehmed Sâlim Efendi in the first half of the 18th century. Sâlim Efendi wrote introduction giving information about the author and his book, correcting some mistakes by Aynî on the subject of astronomy, and making some additions. Each copy has 45 miniature paintings depicting the fixed stars and zodiacal constellations. These illustrations were intended to give readers a better understanding of constellations discussed by BedrÜ'd-din Aynî. In the brief explanations at the top of each of the miniatures, Sâlim Efendi gives the name of each constellation and with the exception of the zodiac, the number of stars they contain. The positions of the stars are marked on the miniatures. Dealing with the miniatures of TercÜme-i 'İkdÜ'l-cÜmân fi târîh-i ehli9 z-zamân, this paper is trying to clarify the iconography of the illustrations and their connection between Islamic and European book paintings.