Geleneksel Afyonkarahisar evlerinin sürdürülebilir mimarlık ilkeleri bağlamında değerlendirilmesi

Abstract

Ekonominin ve teknolojinin hızla geliştiği şu günlerde, dünya üzerindeki nüfus artışıyla birlikte ihtiyaçlar da artmış, taleplerin karşılanması amacıyla yapılan üretimlerde çevreye verilen önem göz ardı edilmiştir. Bu bakış açısıyla geçirdiğimiz yaklaşık iki yüzyılın sonunda, doğal kaynakların tüketildiği ve bizden sonraki nesillerin de geleceğini düşünmemiz gerektiği ortaya çıkmıştır. Çevreye verdiğimiz bu zararların akabinde ortaya çıkan çölleşme, ormansızlaşma, asit yağmurları, küresel ısınma, ozon tabakasının aşınması gibi çevre sorunları ile karşı karşıya kalınmıştır. Çevreye verdiğimiz bu rahatsızlığın yanı sıra hızla yükselen nüfus artışının ve giderek artan yoksulluk ve gelir dengesi eşitsizliğini de kapsayacak geniş bir bakış açısına ihtiyaç duyulmuştur. Sorun ciddiye alınıp, ekosistemlerin taşıma kapasitesini aşmadan, hayatın kalitesini yükseltme çabası ve iyileştirilmiş yaşam kalitesinin uzun süreli devamını sağlamak maksadıyla "sürdürülebilirlik" kavramı ortaya çıkmıştır. Sürdürülebilirlik kavramı çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlarda ele alınarak, farklı ölçeklerde çözümlerle gündemimize yerleşmiştir. Dünya üzerindeki mevcut doğal kaynaklarının harcanma oranına bakıldığında yaklaşık yarısının yapı giderlerine harcandığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda öncelikle yapı üretim ve kullanımı aşamasında sürdürülebilirlik kriterleri değerlendirilmeye başlanmıştır. Bu kriterler oluşturulurken geleneksel yöntemler irdelenerek çözümler bulunmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda tez çalışmasının konusu ve amacı sürdürülebilirlik konusunu mimarlıkta da ele alarak, sürdürülebilir mimarlığı ve tasarım kriterlerini tanımlayarak, Geleneksel Türk Evi'nin tasarım kriterleri ile karşılaştırmaktır. Afyonkarahisar'da yer alan Geleneksel Türk Evi incelemeleri ve sürdürülebilirlik bağlamında değerlendirmesi yapılmıştır. Birinci bölümde "Sürdürülebilirlik" kavramı anlatılarak mimari alanda değerlendirilmesi, tasarım ve uygulama kriterleri üzerine çalışılmıştır. İkinci bölümde Geleneksel Türk evi plan şemaları, uygulama yöntemleri ve kullanılan malzemeleri yönünden incelenmiş, oluşumunu etkileyen fiziksel faktörlerin tespitleriyle sürdürülebilir mimarlık bağlamında değerlendirmeleri yapılmıştır. Son bölümde ise Geleneksel Afyonkarahisar evleri plan şemaları, uygulama yöntemleri ve malzeme kullanımlarıyla birlikte, sürdürülebilir mimarlık kriterlerine göre yorumlanmış, değerlendirmeleri yapılmıştır. Anahtar Kelimler: Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilir Mimarlık, Sürdürülebilir Mimarlık Kriterleri, Geleneksel Türk Evi, Afyonkarahisar, Geleneksel Afyonkarahisar Evi