Modern bir mimari temsil ve performans aracı ya da mimarlıkta diyagram

Abstract

Tez çalışmasının konusu `modern bir mimari temsil ve performans aracı olarak diyagram ve mimarlık tarihi ve kuramı içindeki dönüşümü'dür. Çalışmanın hedefi, modernleşmenin bilimsel bir icâd olarak araçsallaştırdığı diyagramın mimarlık kuramındaki konumunun tarihsel zeminini ve kuramsal çerçevesini tespit etmektir. Bu nedenle çalışma, diyagram kavramının mimarlık tarihindeki farklı amaçlara yönelik kullanımlarına ve bu kullanımların meşrûiyetini sağlayan epistemolojik, metodolojik, ideolojik ve felsefî oluşumlara odaklanmıştır. Söz konusu oluşumlar çalışmanın kavramsal `alt-yapı'sını oluşturan bir bağlam meydana getirecek biçimde ele alınmışlardır. Bu bağlam, genel tanımlardan, diyagramın üzerinde temellendiği alan olarak mimari tasarım ve temsilinin genel tarihinden, modern mimari diyagramın kökenin ve/ya biçimsel ilkelerin ve mimari üretim sürecinin planlanması ve modern mimari ürünün temsili olarak araçsallaşmasından, ve postmodern dünyada temsil-odaklı olmaktan performans-odaklı olmaya dönüşümünden oluşan dört yapıyı taşımaktadır. Çalışmada izlenen yöntem, bir yandan söz konusu kavramsal alt-yapıları birincil kaynaklardan kurmak, öte yandan mimarlık kuramı alanındaki `diyagram' yazınını toplu bir biçimde irdeleyerek bilgilerini söz konusu alt-yapıların belirlediği düzen içinde bir ağörgüsü oluşturacak biçimde dağıtmaktır. Amaç, herhangi bir diyagram kavrama ve kullanma biçimini yargılamak değil, diyagramın modern bir icâd olarak mimarlık kuram ve tasarımında farklı dönemlerde sağladığı olanakları ve sınırlarını belirlemek, tasarım kuram ve yöntemleri oluşturma yetisine işaret etmek ve günümüzün yeni toplumsal, teknolojik, kültürel koşullarına uyum sağlama potansiyelini bildirerek tartışmaya açmaktır. Antikite'den beri varolan bir terim olan `diyagram'ın mimarlık bilgisinin dünyevîleşerek içkinleşmesi sonucu mimari tasarım sürecine girişine modernleşmenin çelişkileri, karmaşıklıkları ve krizleri eşlik etmiştir. Bu nedenle, modern tasarım ve temsil gereksinimlerini yanıtlayacak özelliklerle donatılan diyagram daima bu sorunlu alanda yerleşmiş, bilgi ve nesne, işlev ve biçim, düşünce ve tasarım arasındaki modern yarıkta aracılık yapmış, ve yarığın apaçık bir biçimde görünür hale geldiği, `olay'larla dolduğu günümüzde mimarlık söylemi ve üretimi için yeniden güncel bir tartışma ekseni oluşturmuştur.