Tarihi kentlerin canlandırılmasına yönelik sürdürülebilir yönetim stratejileri : Balıkesir-Ayvalık örneği

Abstract

Ayvalık kentsel sit alanında, sürdürülebilir kentsel koruma ve yönetim yapısının etkin kılınmasına yönelik stratejiler, karar alma ve uygulama aşamalarında karşılaşılabilecek sorunları azaltmaya yönelik sürecinin tanımlanması amaçlı yürütülmüş çalışma; ?Tarihi Kentlerin Canlandırılmasına Yönelik Sürdürülebilir Yönetim Stratejileri: Balıkesir-Ayvalık Örneği? başlığı altında yapılmıştır.Türkiye'de Avrupa Birliği katılım sürecinde kentsel koruma alanında yeni yasal düzenlemelere koşut olarak, korumanın kentbilimsel duruşunu etkileyen sosyo-kültürel ve kurumsal eğilimler de kendilerini göstermektedir. Türkiye'de gelişen bu yeni dönemde, koruma planlamasında klasik planlama anlayışında parçalanma belirtileri görülmekte ve proje birimi, plan birimine göre ağırlığını arttırmaktadır. Koruma örgütlenmesi alanındaki aktörlerin sayısı artmakta ve koruma alanına müdahale yöntemleri genişlemekte, bu aktörlerin ise gerek çatışan çıkarları nedeniyle, gerekse kamu-özel ortaklıklarında olduğu gibi işbirliği içinde bir araya gelerek çeşitli etkileşim biçimleri sergiledikleri görülmektedir. Bu bağlamda; kentsel koruma alanlarının sosyal, ekonomik ve kültürel sistemleri bir arada değerlendiren bütünleşik planlanması ve yönetilmesinin gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Çalışma kapsamında; çağdaş planlama yaklaşımlarını içeren daha esnek, yerelin kendi içinden gelişen potansiyellerinin tüm sistem içerisinde değerlendirilmesine imkân tanıyan, müzakere ortamında karar alma sürecine dayanan, stratejik mekânsal planlama yaklaşımı temelinde, sosyo-kültürel, ekonomik ve yönetsel-kurumsal sürdürülebilirlik içerikleri açısından da ele alan koruma-canlandırma stratejilerinin ve bu sürece eşlik edecek tamamlayıcı bir mekansal yönetişimin gerekliliği savunulmaktadır. Stratejik planlama ve mekansal yönetişim yaklaşımlarının ikisinin birlikte hayata geçirilmesine imkan tanıyan ve yenilikçi bir araç olarak genellikle doğal, tarihi ve kültürel alanların korunarak, turizm, rekreasyon vb. faaliyetlerle sürdürülebilir gelişmesine yönelik üretilen "alan yönetim planları"nın kentsel koruma alanları için de hazırlanmasının gerekliliği üzerinde durulmaktadır.Çalışma; koruma planlaması ve yönetimi alanında gelişen yeni yapılanma modelinin Ayvalık örnek alanında geliştirmek ve uygulanabilirliğinin araştırılmasını hedeflemektedir. Balıkesir iline bağlı Ayvalık ilçesi, sanayi kenti kimliğinden, turizm kenti kimliğine geçiş sürecindedir. Bu deneyimi, kültür mirası ve bu mirasın bir bileşeni olan toplumsal sermayesini kaybederek yaşayan Ege ve Akdeniz'de yer alan bazı tarihi yerleşmelerinin tersine, Ayvalık bu niteliğini korumaktadır. Bununla birlikte; Ayvalık tarihi kentine; yitirilme tehlikesi altında olan, mimari ve doğal miras değerlerini koruyan ve aynı zamanda sosyal, ekonomik ve mekânsal boyutları ile sürdürülebilir gelişmesini ve rekabet edebilirliğini destekleyen bir planlama ve yönetim yaklaşımına ihtiyaç bulunmaktadır. Yaşanan bu soruna yönelik çözüm arayışı, araştırmanın çıkış noktasını oluşturmuştur. Çalışma kapsamında; Ayvalık tarihi kentinin korunması ve canlandırılmasına yönelik stratejilerin belirlenmesinin yanı sıra; mekânsal stratejik planlama ve yönetim yapısının kentsel koruma alanlarında nasıl bir metodolojiyle işlerlik ve etkinlik kazanabileceğine yönelik bir çözüm üretilmek istenmektedir. Bu doğrultu da başlayan araştırma, çalışma işleyişinde gerek Ayvalık kentsel alanına ilişkin yapılan incelemelerdeki bulgular ışığında, gerekse kuramsal yapının oluşturulması sürecinde şekillenmiştir.Araştırma kapsamında öncelikle, sürdürülebilir kentsel koruma/canlandırma konusunda kavramsal ve kuramsal çerçeve incelenmiştir. Kuramsal çerçeve ve sürdürülebilir kentsel korumanın etkin kılınmasına yönelik elde edilen göstergeler, örnek alan olarak belirlenen Ayvalık kentsel sit alanına uygulanmıştır. Bu bağlamda; Ayvalık'ın tarihsel gelişiminin ve mekânsal oluşumunun etkileyen, politik, sosyal ve ekonomik faktörler belirlenerek; tarihi kentsel doku, koruma ve özgünlük niteliklerine göre tanımlanmıştır. Kentsel koruma ve yönetiminde etkin aktörlerin öncelikleri ve etki alanları bağlamında, Ayvalık kentsel sitinin mevcut durumu değerlendirilerek; bütünleşik koruma sürecinin gerçekleşmesi ve devamlılığını sağlayacak kurumsal yapıya ilişkin öneriler geliştirilmiştir. Sonuç bölümünde, Ayvalık kentsel sit alanın korunması ve canlandırılması için geliştirilen stratejilerin ve öneri kurumsal yapının uygulanabilirliği irdelenmiştir. Kentsel koruma sürecinin, ?yukarıdan aşağı? ve ?tabandan yukarı? eylemlerin bir birleşimini gerektirdiği görülerek; koruma sürecinde etkili olan aktörler, kentsel koruma ve canlandırmaya yönelik stratejileri ve kentsel korumada kullanılması mümkün olan araçların yeterliliği Ayvalık örneği çerçevesinde değerlendirilmiştir.