Bergama kentsel kültür varlığı envanteri bağlamında Bergama evi ve koruma yaklaşımı

Abstract

Bergama Kentsel Kültür Varlıkları Envanter Çalışması veri alınarak hazırlanan bu tezin amacı; Bergama'nın sahip olduğu yöresel ev dokusunun incelenmesi ve çevreden gelen bütün etkileri de dikkate alan bir koruma yaklaşımı ile yapı ölçeğinde öneriler getirmektir. Tezin izlediği yol; yöresel konut mimarisini oluşturan sosyal ve fiziksel çevrenin incelenmesi, mimari özellikleri, bozulma durumlarının irdelenmesi ve koruma yaklaşımının belirlenmesi şeklindedir. Tez dört bölümden oluşmaktadır:1. Bölümde; Bergama fiziksel ve tarihi özellikleri açısından incelenmiş ve yöresel konut mimarisinin oluşturduğu çevre; coğrafi özellikler ve tarihsel gelişim içinde, sosyo-ekonomik ve demografik yapı olarak ortaya koyulmuştur. Bergama Yöresel Konut Mimarisi olgusu ve yerleşim dokusu, sınırları ve oluşumunu belirleyen fiziksel ve sosyal etkenler tanımlanmıştır. Yöresel konut mimarisini oluşturan fiziksel etkenler; topoğrafik, jeolojik yapı ve iklim başlıkları altında, sosyal etkenler ise; Anadolu kenti fiziksel oluşumunda ve yapı alanında etken olan kanun, yönetmelik, sosysal düzenlemeler ve sosyo-ekonomik yapı başlıkları altında değerlendirilmiştir.2. Bölümde; Bergama yöresel konut mimarisi ayrıntılı olarak çözümlenmiştir. Konutların, konum planı ölçeğinde yapı-parsel ve yapı-sokak ilişkileri, plan, cephe ve yapım sistemi özellikleri açısından irdelenmiştir. İncelemeler sonucu elde edilen veriler doğrultusunda, yöresel ev karakterini genel olarak yansıttığı düşününülerek seçilen yapı ölçeğindeki örnekler üzerinden, çeşitli sınıflandırmalara ulaşılmıştır. Yöresel yapım sistemleri belirlenerek çözümlemesi yapılmıştır. Batı Anadolu'nun geleneksel konut dokusunu korumuş alanlar içinde yer alan Bergama evleri, yerel ve kültürel mekan donanım ögelerini barındıran ve yapım sistemi açısından bölgede ayırt edici niteliğe sahip olduğu, kentsel konut mimarisi geleneği bağlamında, önceki bölümlerde yapılan incelemeler doğrultusunda değerlendirilmiştir. 19. yüzyıl sonunda Osmanlı yönetiminin Islahat adı verilen Batılılaşma hareketleri ve yeni kanunlar, mimari çevreyi ve kentsel mekanları etkilemiştir. Yapının inşasında sınırlamalar getiren Ebniye Nizamnameleri ve kanunlarının, çalışma alanında uygulanma oranını saptayabilmek amacıyla, 19.yüzyıl sonu 20. yüzyıl başı ölçü sistemine göre plan, cephe ve yapı elemanları irdelenmiştir.3. Bölümde; Bergama yöresel konut mimarisi koruma sorunları; konutların bozulma nedenleri ve şekillerine bağlı olarak irdelenmiştir. Bozulmaların nedeni olan fiziksel ve sosyal etkiler; doğal olayların oluşturduğu nedenler, insana bağlı nedenler, sosyal ve ekonomik yapıda değişimler doğrultusunda incelenmiştir. Buna bağlı olarak meydana gelen bozulma şekilleri, biçimsel ve yapısal olarak çözümlenmiştir.4. Bölümde; Bergama yöresel konut mimarisinin korunması ile ilgili çözümler; alan ölçeğinde ve yapı ölçeğinde olmak üzere iki ana başlık adı altında incelenmiştir. Seçilen konutlarda; plan düzeninde, günümüz konfor koşullarını sağlamak amacıyla, ıslak hacim önerileri getirilmiş, cephe düzeninde ise örnek teşkil etmesi açısından, bozulmaların giderilmesine yönelik öneriler yapılmıştır. Konutların korunması için geliştirilen kuramsal yaklaşımlar doğrultusunda, kent ve yapı ölçeğinde koruma yaklaşımı oluşturulmuştur.