Kentsel mekanların kullanımında davranış örüntülerinin etkileri Trabzon Atatürk Alanı (belediye meydanı) örneği

Abstract

İnsanların yaşadığı şehirler içerisinde yer alan açık ortak kullanım alanları, o toplumun kültürünü, inançlarım, toplumsal değerlerini yansıtan; toplumun sosyal, kültürel ve ekonomik değişimlerinin dışa vurulduğu alanlardır. Toplumun genel özellikleri yani mekânsal davranış mekanizmalarının yanı sıra, o topluluğu oluşturan bireylerin tercihlerinin bilinmesi de önem taşımaktadır. Mahremiyet ihtiyaçları, toplumda yaşayan bireylerin kişisel alanları ve bölgesel davranışları, toplumsal mekânsal davranış mekanizmalarını oluşturur ve bu özellikler toplumlar arasında değişiklikler gösterdiği gibi, bireyler arasında da farklılıklar gösterebilir. Bireysel tercihler ise, kişiler arasındaki farklılıkları ortaya koyar; farklı yaş, cinsiyet, etnik köken, meslek, eğitim ve gelir düzeyine sahip olası bireylerin mekanı algılamaları farklı olacağından, mekânsal beklentiler ve amaçlar ile bireyin eğilimleri ve geçmiş yaşantıları da önem taşır. İnsan ile çevresi arasındaki ilişkilerin birbiri içine girmiş; çevrenin insan davranışlarını, insanın da çevreyi etkilemekte olduğu ve insan ile çevresi arasında karşılıklı etkileşimlerden oluşan bir süreç yaşanmaktadır. Teorik araştırma ve uygulama çalışmalarından oluşan tezin amacı, davranış örüntülerinin kentsel mekanların kullanımında yarattığı etkileri, bu etkileşimler üzerinden açıklamaktır. Bu çalışmada, insan-mekan etkileşimi incelenirken, davranış bilimleri, çevresel psikoloji ve kentsel mekan konularında yapılan literatür taraması, uygulama alanında yapılacak gözlemler için altyapı oluşturmuştur. Giriş bölümünde tezin, belirlenen amaçlar doğrultusundaki kapsamı ve yöntemi belirtilmiş, konuyla ilgili bugüne kadar yapılmış araştırmalara ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Tezin problem alanı bir örnekle tanımlanmış ve belirlenen bu problemin çözümü kapsamında tezin amacı ve yöntemi ortaya koyulmuştur. Çalışmanın kuramsal kısmını oluşturan ilk dört bölümde, çevre, mekan, insan, davranış kavranılan ve bu kavramların etkileşimleri açıklanmıştır. Kentsel mekanların kullanımında davranış örüntülerinin incelenmesinin konu olduğu çalışmada, uygulama alanı olarak Trabzon'daki Atatürk Alanı (Belediye Meydanı) seçilerek, burada mekânsal/işlevsel analizler, anket ve davranış gözlemi çalışmaları yapılmış; sonuçların tasarımlarda nasıl birer veri olarak değerlendirilebileceği ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Sonuç ve öneriler bölümünde ise çalışmadan elde edilen bulgular özetlenerek, davranışın mekan kullanımında yaratabileceği etkiler üzerinden önerilerde bulunulmaya çalışılmıştır: Birey ve toplulukların mekandaki davranışlarının gözlenmesi; mekanın fiziksel üç boyutluluktan öte toplumsal, bireysel, ruhsal bir bütün olduğunun kabul edilmesi ve bu düşüncenin mekanla ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Anahtar Sözcükler: Kentsel Mekan, Davranış Örüntüleri Çevresel Psikoloji, Mekânsal Davranış, Meydan.