Kentsel yoksulluğun aşılmasında sürdürülebilir mahalle yenileştirmesi yaklaşımı ve Küçükçekmece örneği

Abstract

Yoksulluk, belki de ticaretin keşfinden beri kendini göstermekte olan, yaratılan sınıfsal farklılıklarla daha da perçinlenerek, kentin göbeğinde yüzümüze bir gecekondu mahallesi olarak, köhnemeye terk edilmiş tarihi kent merkezi olarak ya da artık dayanacak gücü kalmamış, vasıfsız, işsiz insanlar olarak vuruyor. Sanayi devrimi ile birlikte ortaya çıkan bir kavram olarak kentsel yoksulluk, kentin bünyesine yerleşen, küreselleşmenin negatif bir sonucu olarak ortaya çıkan, yenilmesi için uluslararası platformlarda da kabul gören sürdürülebilirliğin şart olduğu, kentsel mekana gecekondulaşma ve köhneme olarak yansıyan ve genel anlamda ekonomik, sosyal ve fiziksel yoksullukla bağlantılı olan çok bileşenli bir kavramdır. Son günlerde `kentsel dönüşüm' olarak sıkça sözü edilen bu kalıcı mücadele aracı, çalışmamızda, dünya literatürüne daha yakın bir anlam taşıdığı için `kentsel yenileştirme' olarak karşılık bulmaktadır. Ülkemizin şu anda içinde bulunduğu durumu 100 yıl öncesinde yaşayan İngiltere, gündeminden hiç indirmediği kentsel yoksulluğa karşı, kentsel yenileme, sıhhileştirme ve yenileştirme projeleriyle, Avrupa Birliği üyeleri arasında en ileri düzeyde olan ülke olarak, dönemin sosyal, politik ve ekonomik çerçevelerine göre şekillenen çeşitli yenileşme modelleri uygulamış ve her bir model, bir önceki modelin eksikleri kapatılarak, en ideal yöntem arayışına geçilmiştir. Avrupa Birliği kapısında bekleyen ülkemizde var olan kentsel yoksulluk gerçeğini, dönemsel olarak politik, ekonomik ve sosyal çerçeveleri irdeleyerek, geniş kapsamlı bir geçiş sürecinin yapısal sorunları şeklinde ele almak gerekmektedir. Tüm dünya adına dönüm noktası diyebileceğimiz 1980 yılı, çalışmamız için de önemli bir ayıraç durumundadır. Ana başlığımızın alt açılımı olan gecekondulaşma sürecini iseyine bu dönemlere bağlı kalıp, alt dönemlere indirgeyerek irdeleyeceğiz. Buradan hareket ederek varacağımız nokta, gecekondulaşma sürecinin kendiliğinden değil, dönemlere ait politik, ekonomik ve sosyal tavırların ürünü olduğudur. Vaka çalışmamızın mekânsal konusu olan Küçükçekmece, diğer belediyelerden farklı olarak çok geniş gecekondu alanlarına sahiptir ve özellikle III Ayazma mevkii kentsel yoksulluğun canlı örneklerinin yaşandığı bir gecekondu bölgesidir. Bugün, gecekondulaşmanın önüne geçebilmek için ve mevcut gecekondu alanlarını iyileştirerek, oralarda yaşayan halkı yoksulluktan kurtarabilmek için, ıslahimar planlarından ve imar aflarından çok daha ötede bir çözüme ve yeni bir örgütlenme biçimine ihtiyaç duyulmaktadır. Kentsel yenileştirme çalışmaları, görünen amaç olarak insani kaygılar gütmesi ve sonuç ürün olarak da söz konusu alanlardaki ekonomik yapıya yapacağı katkılarla, kentsel yoksulluğu yenmede en önemli girişim olarak kabul edilebilir. Bu anlamda İngiltere'nin yaşadığı tecrübelerden yararlanmak da kalıcı çözüm üretme sürecimizi kısaltabilmemiz için oldukça önemli bir adım olacaktır. Anahtar Kelimeler: Kentsel yenileştirme, kentsel yoksulluk, katılım, sürdürülebilirlik, gecekondulaşma, köhneme