Türkiye’de konut politikaları bağlamında konut sorunu ve kentsel koruma alanlarına ilişkin bir değerlendirme

Abstract

Konut, çok sayıda toplumsal ve ekonomik faktörün etkileşimini gerektiren, ekonominin hemen hemen tüm alt sektörleriyle doğrudan ve dolaylı bağlantılara sahip olan, sosyal ve simgesel birçok değişkeni içeren kapsamlı bir olgu olduğundan dolayı, üzerinde önemle durulması gereken bir konudur. Ancak gelişmekte olan ülkelerde ve bunun bir örneği olan ülkemizde konuta ve konut sorununa yeterli ölçüde önem verilmediği bir gerçektir. Bugün anayasal bir hak olarak verilen konut edinme hakkı, birçok nedenden dolayı amacına ulaşamamakta ve toplumsal yaşamı derinden etkilemektedir. Türkiye’de, planlı dönem öncesi konut politikalarına baktığımızda, konut meselesi, konutu olmayan kiracıların meselesi olarak ele alınmış, devletin yaptırdığı memur, göçmen ve afet evleri gibi konut yerleşimlerinin dışında konut ve toplu konut girişimi görülmemektedir. 1960 – 1980 yılları arasındaki planlı dönemde ise konut meselesinin mülkiyeti üzerinde durulmuş, bu kez de adeta kiracılar unutulmuştur. 1980’lerden günümüze kadar olan süreçte ise konut meselesi adeta toplu konut kavramı ile eş anlamlı hale gelmiştir. Dünyadaki koruma anlayışına bakıldığında, gittikçe artan bir ilgi ve bilinç göze çarpmaktadır. Korumaya bakış, sadece yapı ölçeğinde değil, koruma amaçlı imar planlarıyla da tarihi çevrenin korunmasına, yaşatılmasına ve gelecek kuşaklara iletilmesine yönelik planlı bir yapılanma şeklinde olmuştur. Koruma çalışmaları, ülkemizde ancak Cumhuriyet döneminde önem kazanmaya başlamış, ama çalışmalarda, bugün bile istenilen seviyeye ulaşılamamış ve eski eser tahribi, yıkımı hiçbir zaman etkin olarak önlenememiştir.

Ülkemizde kentsel koruma bilincinin ancak 1980 sonrasında yerleşmeye başladığı görülmektedir. Türkiye’deki kent ve / veya koruma planlarına baktığımızda ilkin, yalnızca tarihi kent dokusu değil mevcut kentin bütününü dikkate almadan, boş bir arazi üzerine yeni bir şehir kuruyormuş gibi davranılan kent planları üretildiği, daha sonraki planlama dönemine bakıldığında ise tarihi yapıya, geleneksel kent dokusuna karşı bir duyarlılık olmakla birlikte imar planları ile getirilen kararların çoğu defa dokuyu koruyucu değil, bozucu nitelikte olduğu ve en son geliştirilen planlama döneminde ise sit kavramının benimsenmesi, tarihi değerlerin çevreleri ile birlikte değerlendirilmesi gibi hususları göz önünde bulunduran bazı planlama kararlarının getirilmeye çalışıldığı görülmektedir. Bu çalışma, konuta ilişkin politikalar bağlamında konut sorununu, Türkiye’deki konut durumunu ve kentsel koruma alanlarına ilişkin yasal düzenlemeleri kentsel gelişim ve konut politikaları çerçevesinde ele almaktadır. Çalışma, koruma alanlarındaki kültürel ve doğal mirasın özgün niteliklerinin bozulmadan geleceğe aktarılmasını ve kentsel bütünlükle ilişkisini koparmadan koruma, kullanma ve yaşatma dengesi içinde sürdürülmesini sağlayacak yöntem ve yaklaşımları ortaya koymaktadır. Anahtar kelimeler: Konut Sorunu, Konut Politikaları, Kentsel Koruma, Tarihi Çevre, Kentsel Koruma Politikaları