Planlamanın konumunu belirleme üzerine bir model denemesi: Zonguldak bölgesi örneği

Abstract

Planlamanın rolü ve konumunun tanımlanması, günümüzde bu alanın başlıca sorunsallarından biridir. Mevcut neoliberal ekonomik sistemin, sonuncusunu 2008’de yaşadığı ve yaşamakta olduğu krizler de kuşkusuz planlama alanında bir takım arayışlara yönelmeyi gerektirmektedir. Fakat planlamanın bugüne kadar sürüklendiği belirsiz konum nedeniyle günümüzde yeniden bir planlama tanımı yapmak ya da mevcut durumu, geçmiş süreci yorumlamak için klasik tanımlar ve modeller yetersiz kalabilmektedir. Dolayısıyla planlamanın, dönemsel planlama yaklaşımlarından bağımsız, en temel kavramsal tanımından yola çıkarak, bir biçimde tartışılmasını ve yorumlanmasını sağlayacak bir tür altlığa ya da şemaya gereksinim duyulmaktadır. Bu çalışmada, ortaya atılan hipotez niteliğindeki böyle bir şema üzerinden Türkiye’de belirli bir alanın geçmişten günümüze biçimlenişi ve bu süreçte planlamanın konumu ele alınmıştır. Hipotez şemasının oluşturulmasında, Henri Laborit’nin “Đnsan ve Kent” adlı yapıtında yer alan güdümbilimsel (sibernetik) insan ve kent şeması temel altlık olarak kullanılmak üzere, Fransız coğrafyacı Paul Vidal de La Blache’ın possibilist (olasıcı) yaklaşımı ve Patrick Geddes’in Le Play’den aldığı “yer, iş, insan” üçlü yapısından yararlanılmıştır. Çalışma kapsamında yer alan kavramsal planlama tanımı tartışmasından yola çıkarak da planlamaya bu şema içinde bir yer belirlenmiştir. Çalışmada hipotez şeması üzerinden yorumlanmak üzere; Osmanlı döneminden başlayarak ağırlıklı biçimde Cumhuriyet döneminde Zonguldak Bölgesi’nin biçimlenişi ile alanla ilişkili ülke ve bölge ölçeğindeki plan ve düzenlemeler ele alınmıştır. Bu doğrultuda, çalışmanın ilk kısmında hipotez şemasının oluşturulduğu kavramsal çalışma, sonrasında ise bölgenin belirli dönemler içinde ele alındığı bölümler yer almaktadır. Sonuç olarak söz konusu hipotez şemasının planlama olgusunun yorumlanması konusunda belirli bir örnek alan ve zaman üzerinden sınanması amaçlanmıştır.