Ekokent tasarım kriterlerinin sürdürülebilirliğe etkisi: MALMÖ-BO01 ve Ecoviikki örnekleri bağlamında bir değerlendirme

Abstract

İnsanoğlu ilk kentlerini doğayla uyumlu şekilde oluşturmuş, binlerce yıl boyunca bu uyumu koruyarak doğaya zararsız biçimde yaşamını sürdürmüştür. Aydınlanma çağıyla beraber başlayan doğaya hakim olma arzusu, modern çağda yerini doğayı kaynağa indirgeyen yaklaşıma bırakmıştır. Sanayi devrimiyle birlikte radikal olarak değişen üretim yöntemleri kırsal alandaki nüfusun kentlere hızla göç etmesine neden olmuştur. Kent merkezleri bu yoğunluğu kaldıramayarak pek çok problemin odağı haline gelmiş, özellikle demiryolu sistemlerinin ve otomobillerin yaygın olarak kullanılmasıyla kent merkezinden kaçış ve banliyöleşme hızla artmıştır. Banliyölerin artışı otomobile bağımlı bir ulaşım düzeni yaratırken, kentler spekülatif biçimde ve plansızca büyümeye, yeşil alanlar ve doğal kaynaklar tahrip edilmeye devam etmiştir. 20. yüzyılın ikinci yarısında insanoğlu küresel ısınma ve geri döndürülemez boyutlara ulaşmış çevresel problemlerle tükenme noktasına gelmiş doğal kaynaklar gerçekleriyle karşı karşıya kalmıştır. Doğal kaynakların sınırsız olmadığı bilinci 1950’lerden başlayarak insanoğlunu çevresel problemler için çözüm arayışına sürüklemiş, 1987 yılında BM tarafından yayınlanan Brundtland Raporu ilk defa “sürdürülebilir kalkınma” kavramını ortaya koymuştur. Bugünün ihtiyaçlarını gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama olanaklarını ellerinden almadan karşılamak olarak tanımlanan sürdürülebilirlik kavramı, sosyo-ekonomik ihtiyaçların çevresel değerlerle uyum içerisinde karşılanmasını öngörmektedir. Dünya nüfusunun % 50’sini barındıran kentsel alanlar yaşanan çevresel felaketin en önemli sorumlusu konumundadır. Bu bağlamda “sürdürülebilir kent” kavramı öne çıkmaktadır. Planlama ve tasarım alanlarında sürdürülebilir kentsel gelişmelerin oluşturulması için öne çıkan paradigma “ekolojik kentsel tasarım paradigması”dır. Ekolojik kentsel tasarım giderek çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan sürdürülebilir bir kent önerisi olan “ekokent” olgusunu ortaya koymuştur. Bu çalışma kapsamında kentsel tasarım-ekoloji ilişkisi irdelenerek ekokent olgusunu yaratan paradigmal değişimler incelenecektir. Günümüzde ekokentler dünyanın heryerinde hızla çoğalan yeni kent modelleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışma kapsamında ekokent kavramı değerlendirilecek ve bir kent modeli olarak ekokentlerin tasarım kriterleri detaylı biçimde incelenecektir. Bo01 ve Eco-Viikki ekokentleri bağlamında bu tasarım kriterlerinin sürdürülebilirliğe olan etkileri değerlendirilecektir. Eko kentlerin sürdürülebilirliğinin sağlanması için sosyal ve ekonomik kriterlerin, kentsel tasarım ve karar alma süreçlerine aktif toplumsal katılımın sağlanmasının, en az çevresel kriterler kadar önemli ve vazgeçilmez olduğu savı çalışmanın ana eksenini oluşturmaktadır.