Bir Okçuluk Terimi: Koşa Yay (Çekmek)

Abstract

Ok ve okçulukla ilgili zengin bir birikim meydana getiren Türkler av, savaş, spor, eğlence gibi çeşitli sebeplerle Türk damgalarından çadırlarına, bastırılan paralara kadar yaşamın her alanına bu birikimi yansıtmışlardır. Bu birikim pek çok sanat eserine yansıdığı gibi edebî metinlerde özellikle de şiirlerde karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede Kadı Burhaneddin Divanı ve Dede Korkut Hikâyeleri’nde birer kez geçen, bir okçuluk terimi olduğunu düşündüğümüz ve şimdiye kadar yapılan çalışmalarda rastlamadığımız koşa yay (çekmek)terimi üzerinde durulmuştur. Okçulukla ilgili tarihî dönem kaynaklarında doğrudan koşa yay (çekmek) terimine ve tanımına rastlanmadığı, sadece Dede Korkut Hikâyeleri’nde geçen kullanımından hareketle koşa yay terimi için "güçlü bir kahraman olmanın işareti" veya "bir tür okçuluk hüneri" biçiminde açıklamalar yapıldığı görülmektedir. Ancak koşa yayın Dede Korkut Hikâyeleri dışında farklı bir tarihî dönem metninde geçmesi ve Türk kültür tarihinde savaş ve avcılık münasebetiyle ok ve yayın başından itibaren yaşamın her alanında önem kazanması, koşa yayın sadece gerçek anlamıyla değil, bir sözcük öbeği hâlinde zamanla terim anlamı kazandığı düşüncesi oluşturmaktadır. Konuyu aydınlatabilmek için öncelikle koşa yay (çekmek) terimbilimsel inceleme yöntemine göre ele alınmış ve ardından koşa yayın (çekmek) yine bu inceleme yönteminin de bir parçası olan tarihî ve etimolojik düzlemi ortaya konularak bir terimbilimsel çözümleme gerçekleştirilmiştir.

The symbol of arrows and archery which has an important place in the military, political, social and cultural lives of the Turks is rich in its accumulation, and every detail is given a new name for each object or action. As in many works of art, it appears in literary texts, especially poems. In this article, qosha yay (drawing), which is mentioned once in D?w?n of ???? Burh?n al-d?n and Dada Qorkut Stories, is emphasized. In addition, it is considered to be an archery term that we have not encountered in the studies so far. The term qosha yay (drawing) is not found in the historical period texts and sources, nor in dictionaries related to archery, and thus the term qosha yay (drawing) is only explained from its use in Dada Qorqut Stories, namely a 'sign of being a strong hero" or "a kind of archery skill". In addition to its denotation, qosha yay (drawing) has become a term in the form of a phrase. Because qosha yay (drawing) takes place in different historical period texts apart from Dada Qorkut Stories it has gained importance in every field of life from the beginning of the history of bows and arrows and in the history of war and hunting in Turkish cultural history. In order to clarify the subject, firstly qosha yay (drawing) was discussed according to the terminological analysis method, and then the historical and etymological plane of qosha yay (drawing) was put forward and a termological analysis was performed.