Sosyal ve mekansal ayrışma çerçevesinde yeni konutlaşma eğilimleri: Kapalı siteler, İstanbul-Çekmeköy örneği

Abstract

Konut alanlarındaki sosyal ve mekansal ayrışmanın göstergelerinden biri haline gelen kapalı sitelerin İstanbul Çekmeköy örneği üzerinden incelendiği bu tez, Giriş ve 5 ana bölümden oluşmaktadır. Tezde incelenen konular, sırasıyla bölümlerde ele alınmış ve aşağıda açıklanmıştır. Her bölüm, bir bölüm sonucu ile tezin kapsamı çerçevesinde yorumlanmıştır. Giriş bölümünde tezin altyapısını oluşturan kavramsal çerçeve incelenmiştir. Buna göre dünya konjonktüründeki değişimlerden kentlerin ekonomik, sosyal ve mekansal yapısının nasıl etkilendiği ve değiştiği açıklanarak, sosyal ve mekansal ayrışmayı üreten temel dinamikler ele alınmıştır. Böylece hipotezi kurmaya yönelik olarak genel çerçeve belirlenmiştir. Birinci bölümde, tezin kapsamında temel kavramlardan birini oluşturan sosyal ve mekansal ayrışma kavramları, literatür taraması ile ele alınmıştır. Bu bölümde sosyal ve mekansal ayrışma kavramının temel tanımlarına ulaşılması hedeflenmiştir. Bu temel tanımlarla birlikte, özellikle konut alanlarında sosyal ve mekansal ayrışmayı ortaya çıkaran etkenler, nedenler ve sonuçları, olumlu ve olumsuz tarafları, hangi değişkenlerle ortaya çıktığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Yine bu bölümde Türkiye ve İstanbul'da görülen sosyal ve mekansal ayrışma biçimleri konut alanları açısından yorumlanmıştır. Konut alanlarında ortaya çıkan sosyal ayrışma ve mekansal parçalanmanın temel tetikleyicilerinden birisi olarak gösterilen tüketim toplumunun yükselişi ile konut tüketim biçimlerinin değişimi bu bölümde incelenmiştir. İkinci bölümde, sosyal ve mekansal ayrışma biçimini destekleyen konutlaşma eğilimi olarak kapalı siteler incelenmiştir. Bu bölümde önce kapalı sitelere kavramsal yaklaşımlar, sonrasında ise kapalı sitelerin sosyal ve mekansal pratikleri ile nerede örtüştüğü incelenmiş, İstanbul'da kapalı site oluşumunu tetikleyen nedenler ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise tezde yer alan diğer bir önemli kavram, komşuluk birimi ele alınmıştır. Burada da komşuluk birimi kavramsal olarak, sosyal ayrışma açısından ve kapalı sitelerle etkileşimi açısından ele alınmıştır. Dördüncü bölüm örnek alan çalışmasından oluşmaktadır. Bu bölümde yapılan alan çalışmasının genel çerçevesi ve yaklaşımı açıklanarak, örnek alan içinde çalışmaya konu olan yerlere ilişkin verilerin çalışma kapsamına uygun olarak derlenmesi ve yorumlanmasına çalışılmıştır. Son olarak tezin sonuç kısmını oluşturan beşinci bölümde tezin kavramsal çerçevesi ile alan araştırmasından elde edilen sonuçların karşılaştırılması yapılmış ve buna göre elde edilen temel bulgular ve sonuçlar yorumlanarak aktarılmıştır.Tezin içerdiği çalışmanın tamamlayıcısı olarak tez sürecinde araştırmanın gerçekleştirilmesi için kullanılan araçlar ve tezin içinde yer alamayan bazı bulgulara ekler kısmında yer verilmiştir. Yukarıda aktarılan çerçevede tezin şu şekilde anahtar kelimeleri belirlenmiştir: sosyal/toplumsal ayrışma (social segregation), mekansal ayrışma/parçalanma (spatial fragmentation), konutlaşma (housing), kapalı siteler (gated communities), komşuluk birimi (neighbourhood unit).