Construction contractor selection procedure in public procurement by evaluating bid price and non-price criteria: a model proposal

Abstract

KAMU İHALELERİNDE TEKLİF FİYATI VE FİYAT DIŞI UNSURLARIBİRLİKTE DEĞERLENDİREREK MÜTEAHHİT SEÇİMİ VEBİR MODEL ÖNERİSİ Yılmaz, Ayşegül Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yapı Mühendisliği Anabilim Dalı Yapım Proje Yönetimi Programı Danışman : Doç. Dr. Sema Ergönül Eylül 2006Son on yıl içinde, birçok araştırmacı ve hükümet tarafından kamu ihalelerinde en avantajlı ve etkili müteahhit seçim yöntemlerinin geliştirilmesi yönünde, bütün dünyada yükselmekte olan bir akım vardır. Hükümetler bu tür çalışmaları, ihalelerle ilgili yasama ve yasal düzenlemeler sürecinde kullanabilmektedirler. Son yıllarda, Avrupa Birliği`ne üyelik için gerekli düzenlemeler çerçevesinde kamu ihalelerinin geliştirilmesi üzerine Türkiye'deki yasal faaliyetlerde de çok büyük bir artış gözlenmektedir. 4734 sayılı Türk Kamu İhale Yasası bu faaliyetlerin bir sonucudur.4734 sayılı yasa; daha şeffaf düzenlemelere sahip, kamu idarelerince yüklenici adaylarına karşı hiçbir keyfi ve eşit olmayan muamele içermeyen, ayrımcı ve hoş olmayan ihale uygulamalarının giderildiği ve etkili rekabetin geliştirildiği bir kamu ihale sistemi sunmaktadır. Bu niteliklere dayanarak 4734 sayılı Kamu İhale Yasası, en düşük teklif sahibinin ihale dokümanlarında geçersiz belge bulunması gibi istisnai durumlar haricinde idareleri, en düşük teklif sahibine işi vermek zorunda bırakmaktadır. Herhangi bir sübjektif karar içermeyen `en düşük teklif' uygulaması, kamusal sorumluluğun gereksinimlerinin çoğunu karşılıyor olması nedeniyle de, açık bir biçimde en baskın seçim kriteridir. Yüklenici yeterlik değerlendirmesi olmaksızın, sadece en düşük teklif fiyatına dayalı teklif değerlendirme yönteminin, basit ve küçük ölçekli kamu projeleri için uygun olabileceği görülmektedir. Öte yandan, farklı özel işler içeren ve ileri teknoloji gerektiren büyük ölçekli kompleks projeler, belli istekliler arasında ihale usulü ya da pazarlık usulü yöntemleriyle ihale edilebilmektedir. Ancak yasada, en düşük fiyat esasına göre ihale edilen ve teklif fiyatı ekonomisinden ötesine ihtiyaç duyan orta ölçekli yarı kompleks projeler için hiçbir özel madde bulunmamaktadır. İşin en düşük teklif fiyatı esasına göre istekliye verilmesi, orta ölçekli yarı kompleks projeleri çin yanlış ekonomiyle sonuçlanabilmektedir. Günümüzde kamu idareleri, projelerin başarısı için, teklif değerlendirme ve müteahhit seçim süreci esnasında teklif fiyatıyla birlikte fiyat dışı unsurları içeren bir tür yeterlik sistemine ihtiyaç duymaktadırlar. Bu tez, fiyat dışı unsurları müteahhit ve teklif değerlendirme aşamasında dikkate almak isteyen ve buna ihtiyaç duyan kamu idarelerinin orta ölçekli yarı kompleks projeleri için kullanışlı, ve teklif fiyatı ile birlikte fiyat dışı unsurları içeren müteahhit değerlendirme modeli geliştirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma, Türkiye'deki kamu ihale ortamının özellikleri ile ilgili bölümle başlamaktadır. Müteahhit seçim kriterlerine teklif değerlendirme süreci ile ilgili 4734 sayılı Kamu İhale Yasası ile 2004/18/ECsayılı Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birliği Konseyi Direktifi'nde yer alan maddeler ve şartlar, bir sonraki bölümde özetlenmiştir. Ardından üçüncü bölümde, kapsamlı bir literatür araştırması neticesinde, istekli yeterlik kriterleri ile dünyadaki ihale uygulamalarındaki müteahhit değerlendirme ve seçimine yönelik mevcut pratik ve teorik modeller anlatılmıştır. Türk Kamu İhale Yasası'nın Avrupa Parlamentosuve Avrupa Birliği Konseyi Direktiflerine paralel olarak geliştirilmesi ve düzenlenmesi için Kamu İhale Kurumu tarafından hazırlanan rapor da bu bölümde anlatılmıştır. Ayrıca bu bölüm, Türkiye'deki mevcut ihale uygulamaları hakkında Ankara'daki farklı kamu idarelerindeki bazı uzmanlarla yapılan görüşmelerin özetini içermektedir. Bu konuda mevcut kaynaklar incelendikten sonra dördüncü bölümde, kamu idarelerinin müteahhit değerlendirme sürecinde kullanması için, teklif fiyatı vefiyat dışı unsurları içeren bir model önerisi sunulmaktadır. Beşinci bölümde ise öneri model kullanılarak bir hastane projesi için teklif veren müteahhitlerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Öneriler ve yorumlar, elde edilen sonuçlarla birlikte altıncı bölümde değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler : Kamu İhale Yasası (4734), Kamu İdareleri, Yapım İşleri, Müteahhit Değerlendirme ve Seçimi, Teklif Fiyatı ve Fiyat Dışı Unsurlar