Hat sanatında müdevver (dairesel) yazılar

Abstract

Hat sanatı, İslâm coğrafyasında figür yasağı sebebiyle insanların duygu ve düşüncelerini yansıtacağı en önemli ve en güçlü unsur haline gelmiştir. Başlarda amacı dini metinleri kayıt altına almak olan hat sanatı, bir noktadan sonra estetik olarak o kadar ilerlemiştir ki tasarımı, vermek istediği mesajı gölgede bırakacak noktalara ulaşmıştır. Okumayı bilmeyen insanların bile baktığında sanat eseri olduğunu anlayabileceği istifler meydana getirilen hat sanatında çok kullanılan tasarım kurgularından biri de müdevver biçimde tasarlanmış olan yazılardır. Müdevver yazıların her yönüyle incelenebilmesi için hat tarihinin en eski örneklerinden Cumhuriyet dönemine kadar, farklı malzemeler üzerine ve farklı teknikler kullanılarak yazılmış olan ulaşabildiğimiz tüm müdevver hat eserleri incelenip, değerlendirmeye en uygun olanlar tezin kapsamına alındı. Seçilen eserlerin bazılarının fotoğrafları çekilip basılı kaynaklarda yer alan eserler tarandı, müzelerde bulunan eserlerin dijital kopyaları alındı. Kaynaklardan ulaşılamayan bazı eserlere dijital ortamlardan ulaşıldı. Görselleri toplanan eserler; tasarım kurgusuna, kullanılan yazı türü ve malzemelerine göre sınıflandırılıp eserlerin yazımında kullanılan metinler, yazı dili ve estetik açısından analiz edilerek hat sanatı açısından genel bir değerlendirme yapıldı ve sonuç bölümüne ulaşıldı. Sonuç bölümünde; müdevver yazıların nerelerde ve nasıl kullanıldığı, nasıl kurgulandığı, daha çok hangi yazı çeşitleriyle ve hangi malzemeler üzerine yazıldığı, hangi biçimlerde istiflendiğinden bahsedildi. ANAHTAR KELİMELER: Hat, Müdevver, Biçim, İslâm, Sanat