Memlük dönemi tezhip sanatının incelenerek günümüz tezhip sanatında yorumlanması

Abstract

İslamiyetin doğuşundan sonra Kur'an-ı Kerim'i daha güzel yazma ve süsleme gayreti tezhip sanatının gelişmesinin en önemli sebebi olmuştur. Emevi ve Abbasi dönemlerinde altınla yapılan çok sade süslemeler yerini Memlükler zamanında daha gelişmiş tasarımlara bırakmıştır. Memlük tezhip sanatındaki en önemli özellik geometrik sayfa tasarımlarıdır.Çağdaşları İlhanlı, Anadolu Beylikleri ve Selçuklu tezhibi de karşılıklı etkileşim sonucu benzer bir süsleme üslubu benimsemiştir. Memlükler yaşadıkları dönem içinde ve özellikle XIV. yüzyılda bu sanata yeni soluklar kazandırmış ve kendi ekollerini oluşturarak bu sanatın hamiliğini üstlenmişlerdir. Tezhip sanatının en çok kullanıldığı alanların başında gelen mushaf tezyinatı Memlükler döneminde ayrı bir önem kazanmıştır. Özellikle bu dönemde yazılan mushafların büyük ebatlarda hazırlanmış olması, tezyinatını da önemli kılarak, tezhip sanatının gelişmesine katkıda bulunan sebeplerden olmuştur. Memlükler, XIV. yüzyılın ilk yarısında çağdaşları İlhanlı ve Selçuklu tezhipleriyle etkileşim içinde dönemin ortak zevkini yansıtırken, XIV. yüzyılın ikinci yarısında çok büyük ilerleme göstererek bu sanata adeta çağ atlatmışlardır. Sayfa tasarımları, desen kurguları, motif ve renk kullanımı zenginleşerek yapılan uygulamalar tezhip sanatına büyük bir gelişim kazandırmıştır. Bu gelişim ikinci bölümde incelenen eserlerde çok net bir şekilde görülmektedir. Çalışmada, müze ve yayınlardan seçilen Memlük eserleri renk, kompozisyon, motif, sayfa düzeni vb. açılardan incelenmiştir. Bu döneme ait süsleme üsluplarının daha iyi anlaşılması için çizimlerle desteklenmiştir. Son olarak döneme ait formlar yorumlanarak özgün iki eser hazırlanmış ve çalışma sonunda bu eserler tanıtılmıştır.