RIZA TEVFİK’İN DİVAN EDEBİYATI VE FUZÛLÎ ÜZERİNE GÖRÜŞLERİ VE YAYIMLANMAMIŞ BAZI NOTLARI

Abstract

Bu makalede, XX. asrın çok yönlü bir ismi; şair, edebiyatçı, felsefeci ve politikacı Rıza Tevfik BÖLÜKBAŞI (ö. 1949)’nın, Divan edebiyatı ve Fuzûlî hakkındaki görüşleri derlenmiş; ardından yazarın terekesinden çıkan, el yazısı ile kaleme aldığı, daha ziyade Divan edebiyatı ve Fuzûlî hakkında değerlendirmeler ihtiva eden yarım kalmış bazı notları incelenerek bahsi geçen notların metin yayımı yapılmıştır. Edebiyatçı Rıza Tevfik, daha çok şairlik yönüyle anılmış bir şahsiyettir. Divan edebiyatı hakkında menfî kanaatlere sahip olduğunu bildiğimiz Rıza Tevfik, bu notlarda da aynı tavrı sürdürmüş; esasen "fıtrat-ı şâirâne" olarak gördüğü Fuzûlî’nin "büyük ve dâhî" olamamasının nedenini Divan edebiyatının orijinalliğe ve yaratıcılığa müsaade etmediğini iddia ettiği yapısına bağlamıştır. Ancak Rıza Tevfik’in, notlarında Divan edebiyatı ve Fuzûlî hakkında genel itibariyle bir tutarsızlık içerisinde olduğu görülmektedir. Tevfik’in, Divan edebiyatını bir taraftan yetersiz bulurken diğer taraftan muhteşem üslûplu ve büyük şairler yetiştiren bir edebiyat olarak değerlendirdiğini ve çokça eleştirdiği Fuzûlî’nin edebî şahsiyeti üzerine değerlendirmelerinin de genellikle müspet olduğunu ifade etmek gerekmektedir. Rıza Tevfik’in Fuzûlî’yi eleştirdiği noktalar daha çok Divan edebiyatının genel yapısına bağlı olarak şekillenmiş özellikleridir. Ayrıca elimizdeki notlarda yer verilen, edebiyat ve şiiriyet ile ilgili tanımlamalar, Rıza Tevfik’in poetikasına katkı ve var olan bilgiye ek mahiyetinde olup bahsi geçen notlar, Tevfik ve Fuzûlî’nin edebî şahsiyeti hususunda birçok bilgi içermektedir.