Yaşamsal deneyimlerin resim sanatına yansıtılması: Taşçıoğlu Konağı Apartmanı’ndan kentsel dönüşüm uygulaması nedeni ile göç eden kadınların resimleri ve hikâyeleri

Abstract

Bu çalışmada, yaklaşık 60 yıllık mazisiyle metruk hale gelmiş bir mekan olan Taşçıoğlu Apartmanı'nda bir süre boyunca bir arada yaşamış komşular konu edilmiştir. Bu komşularla çalışma yapılmasının çıkış nedeni kullanıma elverişsizliğinden ötürü apartmanın tasfiye edilecek olmasıydı. Zaten çoğunluğu göçle bu kente gelmiş olan apartman sakinleri tekrardan göç edip taşınmak zorunda kalacaklardı. Kentin genelinin de problemi olan bu yersiz yurtsuzluk hali merceğe alınarak bu apartman projesiyle mikro ölçekte incelendi. Bu araştırma komşularla sözlü tarih görüşmeleri yapılarak, onların hatıraları ve yaşam odalarındaki eşyalardan faydalanılarak görsel malzemelerle anlatılmaya çalışıldı. Sözlü tarih görüşmeleri boyunca ister istemez insanların mahremleri açığa çıktı. Zaten bu görüşmeler öncesinde komşuların evlerinde yani mahrem alanlarında kendi yaşam halleri içerisinde birçok fotoğraf ve video çekimi gerçekleştirilmişti. Bütün bu görsel ve işitsel malzemelerin yardımıyla daireler içerisinde bir kolaj oluşturulup, bütün bunların bir aradalığıyla görsel bir coğrafi mozaik gerçekleşmiş olabilir. Çünkü bu insanlar yoksulluklarından ötürü birlikte yaşayıp komşuluk yapmış olan ancak kültürel ve politik olarak birbirleriyle pek de alakaları bulunmayan insanlardı. Taşçıoğlu Apartmanı yaklaşık olarak 40 haneli bir apartmandır. Bu apartmanın dönüşüme uğramadan önceki son zamanlarına şahitlik etmiş sakinler arasından 15 aile ile görüşme gerçekleştirilmiştir. Bu aileler arasından 6 tanesi eser metni projesi içerisinde yer almaktadır. 15 aile arasından seçilmiş kişiler özellikle eğilimleri açısından birbirinden farklıdır. Örneğin Nakşibendi eğilimli Çingene ailenin yanı sıra Ulusalcı Çingene aile de vardı. Muhafazakâr ve özgürlükçü aileler ya da dekadan sembolü oluşturan eski İstanbullu insanlar bir arada yaşıyordu. Ortak özellikleri yoksullukları ve madunlukları idi. Bu çalışmalar esnasında sanat tarihinden bilhassa seçilmiş benzer dönemler incelendi. Ev içi gündelik yaşam resimleri araştırıldı. Eser metni çalışması ve kapsadığı dönem ile sanat tarihinden seçilmiş benzer örnekler ve dönemleri arasında bir karşılaştırma yapılarak köprü kuruldu. Çalışmada karşılaşılan zorluklarla başa çıkmak açısından dönemler arası sosyolojik fark ve benzerliklerin kıyaslanması ve irdelenmesi fayda sağlamıştır. Aynı zamanda da sonuca varmaya büyük ölçüde destek olmuştur. Bu çalışma süresince birçok evdeki insanın iç dünyaları ve mahrem alanlarına girildi. Bu aşama sanatçının psikolojik olarak kaldırabileceği bir durum değildi elbette. Çünkü sanatçı ve çalışılan insanlar birebir temasları olan, uzun yıllar komşuluklarının yanı sıra bir de bu çalışma itibariye psikolojik etkileşime giren insanlar olmuştur. Bu nedenden uzun zaman süren aralardan ve tökezlemelerden sonra şu sonuç çıktı ki; sanatçı ve öznesi arasında belli içsel bir mesafe şarttır. Apartman yaşamının ritmi içerisinde yapılan Baudelaire okumaları göstermiştir ki, bir iç mekân sanatçısı aynı zamanda bir flâneur de olabilirmiş. Mahrem dediğimiz şey belki de bu coğrafyada ailelerin travmatik sırlarının olduğu toplumun ahlaksal tabu eşiğidir. İnsanlar birbirlerinin ahlaksız sırlarını bilip görmezden gelmekteydiler. Çünkü hepsinin bir açığı vardı ve diğeri onu biliyordu. İnsanların sözlü tarih görüşmelerinde olsun, komşuluk sürecinde olsun kendilerini kimlik olarak tarif edişleri ile iç durumları farklıydı. Yapılan eserlerde bir takım sembollerle bu tezatlıklar vurgulanmaya çalışıldı.