Yerel Demokrasi Arayışında Mahalle Yönetimi

Abstract

Planlama disiplini kadar mekân sosyolojisinin de ilgi alanı olan mahallenin, topluluk-temelli yöntem ve araçlarla iyileştirilebilmesi için Türkiye’deki mevcut planlama sistematiğinde ve mevzuatında ayrıcalıklı biryere sahip olması gerekliliğine ve başta mekânsal düzenlemeler olmaküzere merkezi yönetimin karar alma mekanizmalarına dahil olmadagerçek katkılar sunabileceğine inanılmaktadır. Kentin tarihiyle ve yapılanmasıyla özdeş olan bu birim, aslında çok düzeyli ve çok aktörlüyönetişimin de önemli bir bileşenidir. Türkiye’dekinden farklı olarakBatı’da, uzun yıllardır daha çok sivil toplum, katılım, yetki desantralizasyonu gibi yerel (katılımcı) demokrasinin ilgisindeki yaklaşımların konusu olagelmiş; mahalle yönetimi fikri ve uygulaması ise kamu politikasına bağlanmıştır. Yerel demokrasiyi oluşturabilmek ve güçlendirebilmekiçin mahalle tabanlı bir örgütlenme modelinin, bugün en eleştirilennoktada devletin de demokratikleşmesinde önemli adımlar atılmasınayardımcı olacağı düşünülmektedir. Bu görüşten yola çıkarak makale,31 Mart 2019 yerel seçimleri yaklaşırken mahalle yönetimini ve -tekyetkilisi sayılması nedeniyle- muhtarlığı da süregiden tartışmalara dahiletmeyi; yanı sıra yalnızca seçim öncesini değil, seçim sonrasındaki 5yıllık yönetim sürecini de hedefleyerek öneriler geliştirmeyi; mahalleiçerisinden öznelerin talep ve beklentilerini ise görünür kılmayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri ile "YeniTürkiye" yaklaşımında, merkezi otorite tarafından sürekli yeniden şekillendirilen yetki ve sorumluluk alanı tariflerinden ve siyasi iktidarınbeyanlarından çıkarımlarla muhtarlık kurumunun hukuki boyutundakidüzenlemeler ele alınacaktır. Ardından İstanbul, Sarıyer İlçesi’nde uzunyıllardır kentsel dönüşüm baskısı karşısında örgütledikleri mücadele vedayanışma pratikleriyle öne çıkan Sarıyer mahallelerinin, muhtar(lık)lardan talep ve beklentilerini içeren söylemleri incelenecektir. SarıyerMahalleler Birliği çatısı altında bir araya gelen Sarıyer mahallelerininseçilme nedeni; hakları adına mahalle dernekleri, kooperatifleri vemuhtarlık gibi mevcut kurumsal yapılanmaları kullanma ve dönüştürme gücüne sahip olmalarıdır. Sonuçta ise yerel demokrasiye ulaşmayıkolaylaştıracak çeşitli ilkeler hatırlatılmaya, mahalle yönetimi ve muhtarlık merkezli öneriler geliştirilmeye çalışılacaktır.

In recent years, many studies state an interdisciplinary approach to understand the neighborhood as a unique space in the city. One of the common propositions of these studies is that the neighborhood would be improved by community-based methods and tools. Furthermore, in the case of Turkey’s urbanization, the neighborhood should have a privileged place in planning practice, including legislative tools and spatial decisions, because the neighborhood has such a potential to affect the community, thus the central governing practices. The neighborhood unit as an identical part of the city’s history and structure defines a multi-level and multi-actor governance. Despite the fact that Turkey’s urbanization practice shares some similarities with Western cities, differences occur in governance, and the neighborhood has been a subject of the approaches under local (participatory) democracy, such as civic society, participation, and decentralization. Thus, the idea and the practice of neighborhood governance are linked to public policy. Furthermore, empowerment of community-based participation in neighborhood organization is an essential necessity for both local and central democratization processes of Turkey with respect to governance. From this perspective, the aim of the present study was to expand the ongoing debates about local government by examining the neighborhood governance and most importantly by emphasizing the unique position of the neighborhood council, muhtarlık, which defines a significant characteristic of neighborhood governance in Turkey. The period that the present study is opened for discussion is important, because Turkey’s new local election will be held on March 31, 2019. Thus, the present study also aimed to expand the debates by representing the requests and expectations of local actors and communities and new propositions. In this context, the institutional development of muhtarlık will be examined in two periods (The Ottoman and The Republic) and one approach ("New Turkey") with emphasizing the continuities and the paradigm shifts in the political, discursive, and legislative areas. The present study focuses directly on demands of Sarıyer neighborhoods, which have a significant position in Turkey’s neighborhood governance because of their struggle, empowerment, and solidarity practices against urban transformation treatment. In conclusion, influential principles will be reminded for local democracy, and suggestions will be developed within the base of neighborhood governance and muhtarlık.