Mimaride Ölümün Sonsuz Öznesi Olma: (Deli) Hüsrev Paşa Türbesi

Abstract

Bu çalışma, İstanbul Suriçi’nde bulunan (Deli) Hüsrev Paşa Türbesi’ni konu edinmektedir. 16. yüzyıl İstanbul’unun vükelâsemti ve kadim kentsel mekânlarından olan Yenibahçe’de Mimar Sinan tarafından mesleki kariyerinin başlangıcındatasarlanan (Deli) Hüsrev Paşa Türbesi, İstanbul’da aynı dönemde yapılmış saray erkânı mezar anıtlarıyla gerek tasarımgerekse süsleme açısından yarışacak düzeydedir. Günümüzde ise apartmanların arasında sıkışmış kalmış olan bu anıteserin etrafında geçmişte türbe merkezde olacak şekilde çarşı, mektep ve bir kahvehane bulunmaktaydı. Ancak bu yapılar,günümüze ulaşmamıştır. Yapı, Türkiye akademik yazın tarihinde 1955 yılında Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından kalemealınan Hüsrev Paşa Türbesi isimli bir makalede incelendikten sonra, Sinan’ın mimarlığı hakkında günümüze kadar yapılanyayınlarda, daimî olarak bir alt başlık olarak incelenmiştir. Bu çalışmalarda, (Deli) Hüsrev Paşa Türbesine dair özellikle detarihlendirilmesinde ciddi hatalar ve muğlak ifadeler söz konusudur. Eski haritalar, yazmalar ve yazılı kaynaklarda varlığınıtespit ettiğimiz Hüsrev Paşa Türbesinin yanında yer alan tekkeye ilişkin yanlışlıklar, birbirini tutmayan ifadeler, türbenindoğru bir mekânsal tarihini yazmayı da olanaksız kılmaktadır. Buradan hareketle, ulaşılan kaynaklarda yapıya ilişkin tümveriler incelenerek bu metinde Mimar Sinan’ın (Deli) Hüsrev Paşa Türbesi, sanat tarihi ve mimarlık tarihi disiplinleriçerçevesinde monografik bir bakış açısıyla çözümlenmiştir. Yapıya ilişkin çeşitli kaynaklarda tekrarlanan tarihsel ve mekânsalyanlışların tespitiyle, mimarlık tarihi yazımında, (Deli) Hüsrev Paşa Türbesi için güncel kaynaklar ile şahsi ve tüzel arşivlerde metne dâhil edilerek doğru bir yazım kurgusu oluşturmak amaçlanmıştır.

This article examined the tomb of (The Mad) Husrev Pasha, which is located in the neighborhood of Yenibahce in Istanbul. This tomb, designed by Mimar Sinan at the beginning of his professional career, is known as one of the oldest urban spaces in Istanbul. Dating back to the 16th century, it is unique in terms of its design and decoration. Previously, there was a bazaar, a school, and an Ottoman coffee house surrounding the tomb, but today, the monument is situated between buildings. Despite its importance, the monument has only been discussed in Ekram Hakke Ayverdi’s 1995 work about the architecture of Mimar Sinan titled, "the Tomb of Husrev Pasha," and in the history of academic literature in Turkey. However, there are serious mistakes and ambiguous statements in these studies about the tomb itself and the date that it was built. Additionally, the mistakes and contradictory statements about the lodge that used to be located next to the tomb and whose presence was detected through old maps, manuscripts, and written sources, make it almost impossible to establish the correct spatial history of the tomb. Thus, Mimar Sinan’s creation of the Tomb of Husrev Pasha was analyzed from a monographic perspective, within the framework of art history and architectural history. Moreover, through the identification of the repeated historical and spatial errors in the various sources, this article formulates a correct inscriptive imconstruction by including personal and judicial archives as well as timely sources regarding the tomb in the architectural historiography.