Fotoğraf sanatında kurgusal portre

Abstract

Kurgusal portre fotoğrafı iki ana dönemde ele alınabilir: Belirleyici bir rol üstlenmiş olan Öyküsel Viktorya Dönemi ve 20. yüzyılın analizci-sunumu ile çağdaş dönem. Çağdaş dönem, kavramsal ve postmodern anlayış ile bütünleşmiştir. Bu çalışmada kurgusal portre kavramı üç başlık altında ele alınacaktır. Bu başlıklar sadece kurgusal portrenin oluşmasını değil farklı fotoğraf yaklaşımlarının da ifade edilmesine yardımcı olurlar. Kurgusal portre kavramının yapı taşları şu üç başlıktır: "Oyuncu olarak model", "Hikayenin Fotoğrafa Katkısı" ve "Kurguyu İfade Aracına Dönüştüren Fotoğraf Sanatçısı". Kurgusal portre fotoğrafının "Tableaux Vivants" ile ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Tableaux Vivants' ın dilimizdeki karşılığı Yaşayan Tablolar' dır. Yaşayan Tablolar; tiyatro sahnesi şekilde aydınlatılmış ortamda poz veren bir grup insanın olduğu sahne düzenlemeleridir. Sahnede bulunan kişiler konuşmadan ve hiç kıpırdamadan kimi zaman ünlü bir tabloyu kimi zaman da bir efsaneyi canlandırıyorlardı. Bir süre sonra sadece bu tablolar için sahneler tasarlanmaya başladı ve bu sahneler, fotoğrafçılar tarafından çekilen belge fotoğraflarıyla, oluşturulan koleksiyonlarda ve albümlerde yerini aldı. İngiltere Kraliçesi Viktorya'nın yaşadığı dönemde keşfedilen fotoğraf, yine Kraliçe Viktorya döneminden oldukça fazla etkilenmiştir. Kurgusal portre fotoğrafında da özellikle bu dönemin etkilerini yoğun olarak görebiliriz. Dönemin sanatına konu olan "hüzün ve ahlak" yine kurgusal portre fotoğrafına da yansımıştır.19. yüzyıl kurgusal fotoğraf çalışmalarında önümüze üç fotoğraf çıkacaktır. Birincisi Hippolyte Bayard'ın otoportresidir; Bayard 1840 yılında, o dönem için oldukça alışılmadık ve sıra dışı sayılacak bir otoportre yarattı; kendisini boğularak intihar etmiş halde betimleyen bir çalışmaydı. İkincisi Henry Peach Robinson'nun "Faiding Away" isimli çalışmasıdır. Üçüncü çalışma ise fotoğraf tarihinin ve döneminin en ünlü çalışmalarından biri olan Gustave Rejlander'in Two Ways of Life (Hayatın iki yolu) isimli çalışmasıdır. Resimsel (Pictoryalist) fotoğraf akımı 1880 ile 1930 yılları arasında etkin olmuştur. Resim sanatından kompozisyon ve hikaye açısından faydalanan kurgusal portre anlayışı bu akımla beraber resimsel etkiler de kazanmıştır.20. yüzyılda endüstrileşme ile beraber dünya savaşları yaşanmış ve sanat bu ortamdan fazlasıyla etkilenmiştir. I. ve II. Dünya Savaşları ülke sınırlarının değişmesine neden olmuş, kültürler arası etkileşim önceki dönemlere oranla çok daha yoğun yaşanmıştır. Dada ve avangart sanat anlayışları sanatın bir çok alanını etkilemiş ve portre anlayışına farklı bir bakış açısı kazandırmıştır. Bu dönemde çekilen fotoğraflar doğaçlama gelişen hikayeleri ile karşımıza çıkmaktadır.1960'lı yıllar ile dünyada politik değişimler başlamış, sanat akımları yerlerini daha çok bireysel uygulamalara bırakmıştır. Fotoğraf sanatı da bu değişimlerden etkilenmiş ve güncel sanatın içinde yerini daha yoğun bir şekilde almıştır. Kurgusal portre fotoğrafı eskisi gibi sanat tarihinden faydalanmaya devam etmiş ayrıca günümüz toplumlarının sorunlarını anlatan ve şehir yaşamına gönderme yapan imgeler fotoğraflarda daha çok kullanılmaya başlanmıştır. Kurgusal portre anlayışı tepkisel, politik ve eleştirel yönü ağırbasan bir yaklaşıma dönüşmüştür.