Türkiye’deki Serbest Planlama Bürolarının Coğrafyası: Mekansal ve Sektörel Analiz

Abstract

Türkiye’de 2000’lerde hızlanan inşaat odaklı büyüme politikala- rı kentlerin hızlı yeniden yapılanmayı getirmiştir. Bu süreçte kentsel rantın yaratılması ve dağıtılmasında en önemli araçlardan birisi olan planlama kurumu, yasal ve yönetsel düzenlemeler ile kaotik ve dağınık bir hale gelmiştir. Planlama, siyaset ve piyasa ile ilişkileri bağlamında ülke gündeminde her zamankinden daha fazla yer alır iken, bu ekonomi politik altında planlama pratiğinin nasıl dönüştüğü ise çok az tartışılmıştır. Bu makale Türkiye’de mekânsal planların büyük bir çoğunluğunu yapan serbest planlama bürolarına, bu büroların coğrafyasına, karne yönetmeliğinin planlama bürolarının sektördeki faaliyetlerine etkilerine ve büroların yaptıkları işlere odaklanmaktadır. Bu kapsamda Şehir Plancıları Odasından temin edilen MDU verileri, anket ve derinlemesine görüşmelerden oluşan saha çalışması gerçekleştirilmiştir. Araştırmada planlama okulları ile birlikte büroların sayısının arttığı, büroların coğrafi olarak tüm Türkiye’ye yayıldığı tespit edilmiştir. Ankara’daki A grubu karneli bürolar piyasada hakimiyetlerini korur iken, ülkenin gelişmiş kentlerinde bölgesel hakimiyet kuran bürolar oluştuğu bulunmuştur. 2000 sonrasında sektör genişlemiş ve çeşitlenmiş, sektörün büyümesinde plan deği- şiklikleri en belirgin şehircilik hizmeti olarak ön plana çıkmıştır. Üst ölçekli planlar yada uzmanlık gerektiren planları daha çok A grubu planlama büroları yapar iken, plan değişiklikleri tüm karne grupları tarafından en yoğun yapılan iştir. Sektörde yeni iş alanları ortaya çıkmış olmasına rağmen farklı karne grupları arasındaki eşitsizlikler derinleşmiş, bürolar, özellikle genç bürolar, karne sınırlamaları, da-ralan piyasa ve siyaset- sermaye baskısı arasında sıkışmıştır.

Construction-oriented growth policies accelerated the urbanization process in the 2000s in Turkey. A series of new legal and administrative arrangements destabilized Turkey’s urban planning system, which was one of the most important tools in creating and distributing urban rents. For the first time, planning became a prominent political and market issue. However, the influence of the dominant economic policy on the spatial planning sector has seen little debate. This study focuses on private planning offices, their geographies, the impact of regulations on them and the variety of projects they serve. The data were obtained from analysis of all planning projects completed between 2003 and 2018 in Turkey by these private planning offices and approved by the relevant Chamber of City Planners, questionaries with planning offices in different cities of the country and structured interviews with planning office representatives in Istanbul and Ankara. The findings show that the number of private planning offices has increased because there are now more planning schools and that these planning offices have spread throughout Turkey. However, planning offices in Ankara still dominate the national planning sector country while planning offices in more developed cities have built their regional hegemony. The planning sector has grown after plan amendments became a prominent planning ser- vice. While upper scale spatial plans and sectoral plans are pre- pared by A-level private planning offices, plan amendments have become the main work of all planning offices. Private planning offices, especially newer ones, remain trapped between regula- tions and capital pressure.