Irak Türkmenleri'nin Türkiye ile sosyo-kültürel ilişkileri ve bunun müzikal yansımaları

Abstract

Günümüzde Irak sınırları içinde yasayan topluluklardan biri olan Türkmenler, Batı Türkleri'nin Oğuz koluna mensuplardır. VII. yüzyıldan itibaren bu coğrafyaya adım atan Türkmenler'in, bugünkü Irak topraklarına ilk gelisleri ise Emeviler Döneminde olmustur. Bu tarihten itibaren Irak Türkmenleri, basta Selçuklu ve Osmanlı mparatorlukları olmak üzere pek çok farklı devletin egemenligi altında yasamıslardır. Irak Türkmenleri, çesitli tarihsel sebeplerle Türkiye'deki soydaslarından ayrı kalmak zorunda bırakılmıstır. Birinci Dünya Savası'nın ardından baslayan bu süreçte Irak Türkmenleri, basta müzikleri olmak üzere kültürel özelliklerini ön plana çıkartmaya baslamıslardır. Irak Türkmenleri, Türkiye ile olan baglarının ortak paydasına müzigi yerlestirerek, onu bir kimlik belirteci olarak kullanmayı sürdürmüslerdir. Toplumları müzikal bakımdan birbirlerinden farklı kılan temel özellik, gelistirdikleri müzik üslubudur. Kültür kavramının dogasından kaynaklanan bir sonuç olarak, Irak Türkmenleri'nin müzik kültürü, yakın çevresinde bulunan tüm müzik kültürleri ile iliski ve benzerlikler tasımaktadır. Ancak aynı cografyada yasayan diger toplumların müziklerinden farklı olarak Irak Türkmen müzigi, bu kültürel benzesmelerin yanı sıra, kendine özgü olanı da koruyabilmistir. Irak'ta yalnızca Türkmenler arasında var olan ve ?hoyrat? adı verilen söz konusu bu özel türün edebî ve müzikal analizi yapıldıkça, içerdigi nüanslar ortaya çıkacaktır. Bu nüanslar, ancak bu dile vâkıf olanlar tarafından anlasılabilmektedir. Irak IV Türkmenleri'nin kimligini ve onların yasadıkları olayları bir ayna gibi yansıtan hoyratlar, soy birligi içerisinde olan Türkiye Türkleri ve Irak Türkmenleri arasındaki bagın en belirgin göstergesidir. Tezimizde etnomüzikoloji, sosyoloji, antropoloji, tarih ve edebiyat alanlarını kapsayan bir disiplinler arası çalısma metodolojisi takip edilmistir. Irak Türkmen müzigi örnekleri üzerinde usûl ve makam açısından teknik analizler karsılastırma metodu kullanılarak yapılmıs, Türkiye'de hoyrat geleneginin sürdürüldügü önemli kültür merkezlerindeki hoyratlar ile Irak Türkmen hoyratları arasındaki benzerlikler ve farklar ortaya konulmaya çalısılmıstır. Yapılan yazılı kaynak taramaları ile kültürel ve tarihî veriler ortaya konulmaya çalısılmıs, bununla birlikte bu konu ile yakından ilgili uzman kisilerin söylemleri degerlendirilmis, Irak Türkmen müziginin Türkiye'deki yansımaları sosyal ve kültürel bir bakıs açısı ile irdelenmistir.