17. yüzyıl Hollanda resim sanatında natürmort

Abstract

17. yüzyıla kadar resim konusu olarak natürmort, hak ettiği ilgiyi ve yeri alamamıştır. Bunun önemli bir nedeni, bu konunun, tarihsel konular, dini konular, portreve manzaradan sonra görülmesidir. Porphrian Tree*'nin felsefi sistemiyle bağlantılı olan bu estetik sıralama ekstra-estetik normların sorunudur. Ancak Avrupa'da Protestanlığın yayılmasıyla birlikte Kuzey Felemenk'in(bugünkü Hollanda) çoğunluğu bu inancı benimsemiş ve bununla birlikte sosyal yönde de hareketlenmeler ve değişimler baş göstermiştir. Orta sınıf burjuvasının idari yönden de önemli bir prestije ve nüfuza sahip olmasıyla birlikte kilisenin etkisi iyice azaltılmış ve laik bir yapı meydana gelmiştir. Böylece Güney Felemenk'ten (bugünkü Belçika) farklı olarak kilisenin 17. yüzyıl Hollanda'sında sanat piyasası yönünden de hemen hemen hiç önemi kalmamıştır. Protestanların çoğu azizlerin kiliselerdeki resimlerine ve heykellerine karşı çıkıyordu ve bunları Katolik putperestliğinin bir işareti sayıyorlardı.?2Böylece sanatçılar, Rubens gibi kendi gücünü yükseklere çıkartacak büyük boyutta tablo siparişlerini kiliselerden almayınca, önemli gelir kaynaklarını yitirmişlerdir. Bununla birlikte 17. yüzyılda Hollanda'nın Avrupa'da önemli ticaret yolları üzerinde kurduğu tekel, deniz taşımacılığı ve ticaretindeki dünya çapındaki yeri ve 1602'de kurulan Doğu Hint Kumpanyası ile müthiş derecede zengin olması, bir orta sınıf burjuvazisini ortaya çıkarmıştır. İşte bu ortam diğer ülkelerde eşine rastlanmayan bir sanat pazarının oluşmasını ve birçok önemli sanatçının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Artık sanat koruyuculuğu ve destekçiliği, kilise yerine bu orta sınıf burjuvazisinin eline geçmiştir. Zenginlikten kaynaklanan refahla birlikte bu insanların ince zevkleri gelişmiş ve günlük yaşama ilgileri artmıştır. Böylece söz konusu sınıfın beğenisine hitap edecek çeşitlilikte konular-özellikle günlük yaşamdan alınmış sahnelerin işlendiği resimleri ve natürmortlar-ortaya çıkmış ve sanatçılar farklı konularda uzmanlaşmışlardır. Hatta belirli konularda uzmanlaşmayı öngören eğilim, 17. yüzyılda doruğuna ulaşmıştır. Hollanda sahip olduğu denizaşırı ticaretle ve farklı yerlerdeki kolonileriyle birtakım bilimsel gelişmeler ve ilerlemeler kaydetmiştir. Zooloji ve Botanik dallarındaki somut edinimler ve bunlardan meydana getirilen koleksiyonlar yayımlanmış bu da o zamanın sanatçılarının tema arayışlarına önemli bir kaynak sağlamıştır. Özellikle ticaretle elde edilen zenginlikten kaynaklanan bolluk, sahip olunan değerli eşyalar ve egzotik bitkiler natürmort konusunu ele alan ressamlar tarafından resimsel objeler olarak kullanılmışlardır. Bunlar o dönemin tüccar ve zengin insanların sahip oldukları anlayışa uygun olarak, sanatçılar tarafından kılı kırk yarar bir dikkat, özen, fedakarlık ve sevgiyle resmedilmiştir. Fakat bazı objeler her zaman salt resimsel yapılarıyla değil aynı zamanda bunlara yüklenen gizli veya açık sembolik anlamlar nedeniyle natürmort konulu resimlerde yer almışlardır.17. yüzyılın Hollandalı natürmort ustaları yağlıboya tablolarında renk uygulaması, konu seçimi ve kompozisyon yönünden ileri bir hassasiyete ve yetkinliğe ulaşmışlardır.