Tiyatro’da ortaklaşa yaratım ve Türkiye’deki yansımaları (Devising theatre)

Abstract

Bu tez çalışması, yirminci yüzyılın ikinci yarısında tiyatronun genel kabul görmüş üretim şekline bir alternatif olarak ortaya çıkan 'Ortaklaşa Yaratım Tiyatrosu'nun (Devised Theatre) gelişimiyle tiyatronun yaratım aşamasındaki süreçlerin ve bunlara ilişkin işleyişin farklılaşmasını, yaratımın ortaklaşmasıyla ortaya çıkan dinamikleri ve bir yaklaşım olarak 'ortaklaşa yaratım' olgusunu incelemektedir. Beş bölümden oluşan çalışmanın ilk bölümünde, Ortaklaşa Yaratım Tiyatrosu'nun tanımı ve bir giriş niteliğinde kısa tarihi üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ortaklaşa yaratım tiyatrosunda, yaratım ortaklarının çalışma süreçlerindeki rolleri ile ortaklaşa yaratım sürecinde oyunculuk çalışmaları ve doğaçlamanın işlevi, metnin oluşturulması, sahneleme, tasarım gibi yaratım sürecini kapsayan bileşenler ve bu bileşenlerin birbirleriyle etkileşimine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, Amerika'da, Fransa ve İngiltere'de ortaklaşa yaratım tiyatrosunun gelişiminde anahtar rol oynayan topluluklar ve Türkiye'de ortaklaşa yaratım tiyatrosu unsurlarını kullanarak veya çalışma modeline yakınsayan yöntemlerle çalışan toplulukların çalışmalarına değinilmektedir. Dördüncü bölümde, ortaklaşa yaratım tiyatrosunun kaynakları ve üretim süreçlerinde yararlandığı biçimler üzerinde durulmuştur. Beşinci bölüm, oyunculuk ve yaratıcı ortaklık bağlamında bir örnek incelemesi olarak Oyun Deposu tiyatro topluluğunun "Çirkin İnsan Yavrusu" oyununa ayrılmış, oyun ortaklaşa yaratım tiyatrosunun bileşenlerini oluşturan çalışma pratikleri üzerinden çözümlemeye tabii tutulmaktadır. Böylece 'Ortaklaşa Yaratım Tiyatrosu' olgusuna bütünlüklü bir bakış geliştirilmeye çalışılmıştır. Tezin amacı günümüzde ortaklaşa yaratım tiyatrosu süreçlerinin bütünlüklü yapısının bir tiyatro yapma biçimi olarak başta oyunculara ve tiyatro yapanlara sunduğu yaratıcılık olanaklarının araştırılması ve oyuncunun bir tiyatro üretim sürecine yaratıcı katkısını maksimuma ulaştıran, oyuncuyu her açıdan etkin bir yaratıcı olarak konumlayan ve Türkiye'de örneklerine görece az rastlanan bu tiyatro yapma biçiminin incelenmesine yönelik katkıda bulunmaktır.