Mimar Sinan’ın 1540-1570 yılları arasında İstanbul’da inşa ettiği camilerdeki süsleme programı

Abstract

Bu çalışma, Osmanlı mimarisinin "Klasik Dönem'inin yaratıcısı olan Mimar Sinan'ın 1540-1570 yılları arasında inşa ettiği camilerin plan tipolojisine bağlı olarak süsleme programını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Mimar Sinan'ın Osmanlı sanatındaki önemini ve katkılarını ifade edebilmek için, Mimar Sinan'ın yaşamı ve eserleri, onun ortaya çıkmasını sağlayan Osmanlı İmparatorluğu'nun sanatsal, toplumsal ve ekonomik yapısı üzerine kaynak araştırması yapılmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında, Sinan'in 1540-1570 yılları arasında inşa ettiği ve dini mimarisindeki temel arayışı olan merkezi kubbe ile örtülü bütünsel bir mekâna ulaşma çabasının aşamalarını yansıtan Üsküdar Mihrimah Sultan, Şehzade Camii, Hadım İbrahim Paşa Camii, Süleymaniye Camii, Rüstem Paşa Camii, Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii ve Kadırga Sokollu Camii üzerinde kaynak araştırması yapılmıştır. Çalışmanın üçüncü aşamasını, bu yapılar üzerindeki görsel araştırmalar oluşturdu. Yapıların süsleme programını ortaya koymak için, mekânsal ve cephesel özellikleri yerinde incelenmiş ve fotoğraflarla belgelenmiştir. Çalışmanın dördüncü aşaması, elde edilen bilgilerin değerlendirme sürecini oluşturmuştur. Merkezi kubbenin etrafında örgütlenmiş üst örtü sisteminin biçimlendirdiği mekân kuruluşundaki, duvar ve cepheleri, mimari elemanlar ile yüzey parçalarına bölerek bu yüzeylerdeki süsleme malzeme, teknik ve motif kuruluşları belirlenmiş ve plana bağlı olarak ortak noktaları ve farklılıkları ortaya konmuştur. Sonuç bölümünde, Klasik Osmanlı Mimarisinde, süsleme programının, iç mekanda kubbe, yarım ve çeyrek kubbeler, kemerler, payeler, mihrap duvarı, mahfiller ve kuzey duvarında, cephelerde merkezi kubbe ve son cemaat yerinde, xiii mimari elemanlarla tanımlanan yüzeylerde yoğunlaşarak, görselliği bu noktalara çekerek "mimariyi" açıklayıcı olduğu görülmüştür. Süslemenin taşıdığı renk ve doku zenginliğinin, motif özelliklerinin ve matematiksel kuruluşlarının yarattığı görsel estetiğin, bu yapıların inşaat amacıyla bağlantılı olarak verilmek istenen anlamın (mesajın) taşıyıcıları olduğu ortaya çıkarılmıştır.