Kartografik Analiz ve Rehberli Gezi Yöntemleriyle Peyzaj Değişiminin Tespiti: İzmir Selçuk Örneği

Abstract

İnsan ve doğa arasındaki karmaşık ilişkilerin bir ürünü olan peyzajın,zamansal olarak değişiminin çoklu yöntemlerle tespit çalışmalarıson 30 yılda ön plana çıkmıştır. Konu farklı disiplinlerin kendi yöntem ve teknikleri ile açıklanmaya çalışılmış ve bu kapsamda farklıteorilerle gelişmiştir. Bu makalenin amacı peyzajdaki değişimi niteliksel ve niceliksel olmak üzere çoklu yöntemler ile tespit ederek,peyzajdaki değişim süreçlerinin belirlenmesi ve bunların nüfus verileri ve planlar kapsamında değerlendirilmesidir. Bu amaçla 1957’den2009’a kadar olan zamansal süreçte, İzmir’in Selçuk ilçesinin kentmerkezi ve yakın çevresini kapsayan çalışma sınırlarındaki peyzajdeğişimi; niceliksel olarak kartografik analiz, niteliksel olarak rehberli gezi yöntemi ile tespit edilmiştir. Araştırma alanı nicelikselolarak yapay alanlar, tarım alanları, meyve bahçeleri/zeytinlik alanlarve diğer olmak üzere 4 arazi örtüsü/kullanım biçimine göre sınıflandırma yapılmıştır. Bu kapsamda elde edilen sonuçlar ile çalışmaalanın alansal (ha), istatiksel ve mekansal değişimleri tespit edilmiş ve niceliksel olarak kentleşme, tarımda yoğunlaşma, yenidenbitkilenme ve stabil olmak üzere 4 değişim süreci belirlenmiştir.Çalışmanın niteliksel yönteminde ise saha çalışması ile 15 rehberligezi yapılmıştır. Peyzajın değişimine dair rehberlerden elde edilenbilgiler ise tarım alanlarındaki değişim, meyve bahçeleri/zeytinlikalanların değişimi, yapay yüzeylerin değişimi ve peyzajdaki diğerdeğişimler olmak üzere 4 tematik başlık altında değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme sonucunda ise peyzajdaki değişim mekansalolarak tespit edilerek haritalandırılmış ve kentleşme ve stabil olmaküzere 2 değişim sürecine referans verdiği görülmüştür. Araştırmasonucunda niceliksel ve nitelikel yöntemlerden elde edilen bulguların karşılaştırılmasında her iki yöntemin eksikliklerinin birbirlerinitamamlayarak giderdikleri görülmüştür. Bu kapsamda başta araziörtüsü /kullanımındaki değişim olmak üzere çoklu yöntemler kentçalışmalarında da bir fırsat yaratacağı görülmektedir.

Multiple methods of determining the temporal change of landscape which is a product of the complex relations between man and nature have been the foreground in the last 30 years. The issue has been tried to be explained by its own methods and techniques of different disciplines and it has developed with different theories in this context. The aim of this article is to determine the changes in landscape by using multiple methods, to determine the change processes in the landscape and to assessment them within the scope of population data and plans. For this purpose, landscape changes from 1957 to 2009 in the study area which is covering the city centre of İzmir Selçuk district and surroundings of the city centre were quantitatively determined by cartographic analysis and qualitatively by commented walk methods. The research area was classified according to 4 land use/land cover type, including artificial field, agricultural areas, fruit gardens/olive grove areas and others. Within this scope, statistical and spatial changes of the study area were determined and 4 change processes were defined quantitatively as urbanization, increased cultivated land, re-vegetation and maintenance of land cover (no change). For the qualitative part of the study, commented walks were carried out with 15 people. The information obtained from the guidelines was evaluated under 4 thematic headings: change in agricultural areas, change of fruit gardens/olive grove areas, change of artificial field and other changes in landscape. As a result of this evaluation, the change in the landscape has been spatially determined and mapped, and it has been seen that it refers to 2 change processes as urbanization and maintenance of land cover (no change). As a result of the research, it was seen that the deficiencies of both methods were complementary to each other in comparing the findings obtained from qualitative and quantitative methods. In this context, it is seen that multiple methods, especially the change in land cover/use, will create an opportunity in urban studies.