Esnek kapitalizm ve maddi olmayan emek üreticileri

Abstract

Son 30-40 yılda yeni ekonomide meydana gelen dönüşümler arasında üretimdeki değişimlere paralel olarak çalışma biçimleri, meslekler, meslek algısı, organizasyon yapıları ve iş hayatı genel anlamda değişime uğramıştır. Özellikle esnekliğe ve bilgiye dayalı olarak yeni meslekler ortaya çıkmış ve hâlihazırdaki meslekler de bilginin merkezi role sahip olduğu yeni formlar bulmuşlardır. Üretim tarzında ve çalışma hayatında ortaya çıkan değişmeler yeni bir çalışan sınıfının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu çalışma söz konusu yeni çalışanların ideal tipini anlamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda niteliksel bir çalışma yöntemi izlenmiş ve derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Görüşme yapılan profesyonel çalışanlar, esnek çalışma prensibini benimsemiş ve bilgiye dayalı sektörlerdeki çalışanlardır. Yeni çalışma biçimlerinde emek, günümüzde sanayi toplumlarında tanımlandığı şeklinden yavaş yavaş uzaklaşmış, maddiliğini yitirmiş ve soyutlaşmıştır. Mavi ve beyaz yakalı tanımlarının yeterli olmadığı yeni çalışan tipi ise; sayısal ve işlevsel açıdan esnek, yatay hiyerarşilere sahip küçük şirketlerde ya da bağımsız olarak çalışan, emeğinde bilginin yoğun kullanımına ve yaratıcılığa ihtiyaç duyan, standart olmayan ve özgün ürün/hizmet üreten, sürekli olarak kendini yenilemek ve iş değiştirmek durumunda olan, klasik anlamda mesai kavramında uzak, çoğunlukla ofis kullanmayan, uyum gücü ile iletişim becerisi yüksek ve küresel iş piyasası ile bütünleşmiş bir yapı göstermektedirler. Yeni çalışma biçimlerinde, bütün hayatı bir kariyer çizgisine dayanan geleneksel rutin ve öngörülebilir iş anlayışı zayıflamış; meslek, kimlik kazandırma vasfını yitirmiş; mesleklerin yerini işler almış; iş, mesai ve ofis sınırları dışına çıkarak hayatın bütün alanlarına yayılmış ve gündelik hayat daha fazla iş ekseninde şekillenmeye başlamıştır.