Rusya İmparatorluğu’nda Anayasal Demokrat Partisi’nin milliyetlerpolitikası (Kadet Partisi 1905-1917)

Abstract

Batılı temel değerlerinden yoksun olan Rus liberalizmi II. Katerina döneminden itibaren Rus toplumunu etkilemeye başladı. 19. yüzyılda Slavsever (Slavyanofiller) ve Batıcı (Zapadnikler) entelijansiya arasındaki ideolojik tartışmalar Rus liberalizmini geliştirdi. İktidara hükmedenler (Rus imparatorları ve bürokratlar), dvoryanlar ve entelijansiyanın reformist ve reaksiyoner tutumları liberal kimliklerini belirledi. II. Nikola döneminde sosyalist fikirler içeren Yeni Liberalizm akımı, Rus liberalizmine demokratik değerler taşıdı. Bu akımın sonucunda 1902-1905 yılları arasında Osvobojdeniye Hareketi'nden iki liberal birlik doğdu. 1903 yılında kurulan Osvobojdeniye (Kurtuluş) Birliği ve Zemstvo Üyesi Anayasacılar Birliği 1905 yılında Kadet Partisi'nin kuruluşunda etkin rol oynadılar. Kadet Partisi, diğer belli başlı Rus liberal partilerinden farklı olarak Rusya İmparatorluğu'nun milliyetler meselesinin çözümünde "bölgesel otonomi" ve "kültürel özerklik" haklarını parti programlarına koyarak milliyetlerin büyük ölçüde desteğini kazandılar. Ancak ilk iki Duma'da yasama önceliğini bireysel hak ve hürriyetleriyle ilgili yasa tasarılarına vermeleri, bu yasama faaliyetlerinin sonuçsuz kalması, 3 Haziran 1907 seçim sisteminin yeni Duma'ya aşırı sağ ve milliyetçi unsurları sokması, parti milletvekili sayısının azalması ve parti içerisinde sağ liberal kanadın milliyetlerle ilgili yasama faaliyetlerinde farklı düşünmesi partinin milliyetlerle ilgili tutumunu etkiledi. Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla partiye milliyetçi bir hava hâkim oldu ve programındaki milliyetler meselesinin çözümü ikinci plana itildi. 1917 Şubat İhtilali'ne kadar böyle devam etti. Çalışmada, Kadet Partisi'nden önce gelişen Eski ve Yeni Liberalizm arasındaki farklar ve etkileşimler, Osvobojdeniye hareketinin özellikleri, liberal birliklerin program çalışmaları ve milliyetlerle ilişkileri, Kadet Partisi'nin kuruluş şartları ve nihaî programı, parti programının yasama faaliyetlerine yansıması ve sonuçları incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Rus liberalizmi, Osvobojdeniye Hareketi, Kadet Partisi, Devlet Duması, bölgesel otonomi, kültürel özerklik