KIRGIZ EDEBİYATINDA HİTABET (ÇEÇENDİK ÖNÖR) SANATI

Abstract

Kırgızlarda sözlü edebiyatın kökleri çok eski çağlaradayanmaktadır. Tarihleri boyunca konargöçer hayatı benimseyenKırgızların yaşam şartları ve hayata bakışları edebiyatın bu türününgelişmesine yol açmıştır. Halkın toplum içerisindeki yaşantıları,birbirleriyle olan iletişimleri, davranış şekilleri ve görgü kurallarıâdeta bu türün yansımasıdır. Ayrıca sözlü edebiyat çocukların eğitimive terbiyesinde de büyük önem taşımıştır. Söz konusu Kırgızlardakihitabet sanatı (çeçendik önör) da sözlü edebiyatın önemli birparçasıdır.Hitabet güzel söz söyleme sanatı olarak tanımlanmakla birliktefolklorun taleplerine de uyan, duruma göre anlık aktarılan anlamlı,keskin, doğru konuşmanın akıcılığı ve yaratıcılığıdır. Hitabet sanatınıhalka aktaranlara Kırgızlar "çeçenler" demektedirler. Çeçenlik özelyetenek olup nesilden nesile aktarılmakla birlikte usta çırak ilişkisi ilede gelişmiştir. Çeçenler konuşurken bazen atasözleri ve deyimleri deyerinde kullanarak konuşmalarını etkili kılmışlardır. Böylesine güzelkonuşanların sözleri ve eylemleri halk arasında efsane hâle gelmiştir.Hitabet sözleri genellikle bir konuşmacının diğerini yenmek amacıylabilmece, soru ve cevap olarak aktarımının yansımasıdır.Bu çalışmada hitabet sanatının tanımı, özellikleri, tarihi, Kırgızhalkındaki gelişme süreçleri temsilcileri ve hitabet hikâyelerindenörnekler verilecektir

The roots of oral literature in the Kyrgyz go back to ancient times. The living conditions of the Kyrgyz, who adopted nomadic life throughout their history, and their attitude to life led to the development of this genre of literature. The lives of the people in society, their communication with each other, their behavior and etiquette are almost a reflection of this species. In addition, oral literature has great importance in the education and training of children. The art of oratory (çeçendik onör) in the mentioned Kyrgyzs is also an important part of oral literature. Although oratory is defined as the art of eloquence, it is the fluency and creativity of meaningful, sharp, correct speech that is transmitted instantaneously according to the situation, which also complies with the demands of folklore. Kyrgyz people call those who convey the art of rhetoric to the public as "Chechens". Chechenism is a special talent and although it is passed down from generation to generation, it has also developed with the relationship between master and apprentice. Chechens made their speech effective by sometimes using proverbs and expressions in place while speaking. The words and deeds of such beautiful speakers have become legends among the people. Oratory phrases are usually a reflection of one speaker transferring as riddles, questions and answers in order to beat the other. In this study, the definition, characteristics, history of the art of rhetoric, representatives of the development processes in the Kyrgyz people and examples of rhetoric stories will be given.