Kentsel koruma planlarının ekonomik açıdan uygulanabilirliği ve uygulama sırasında plancının üstlenmesi gereken rol

Abstract

Kentsel koruma çalışmalarının uygulama sürecinde karşılaşılan güçlükler, "nasıl koruma" sorusunu sürekli gündemde tutmaktadır. Bu sorunun yanıtı planlama ve uygulama süreçlerinde gerekli ekonomik analizlerin, iyi yorumlanmasıyla alınabilecektir. Genel anlamda ülke ölçeğinden başlayarak, hazırlanan plan detaylarının fizibilite raporlarına kadar geniş bir alanda araştırmaya gereksinim duyulan konuya açıklık getirmek için yapılan çalışma; bundan sonra yapılacak olan kentsel koruma planlarının uygulanabilirliğini arttırmada kullanılabilecek kriterleri, planlama politikaları ve araçlarım ortaya koyabilmek ve plancının özellikle uygulama sürecindeki rolünü net olarak belirleyebilmek amacıyla yapılmıştır. Bu kriter, planlama politika ve araçları şöyle sıralanabilir,. Tarihi dokunun tahrip kronolojisi incelendiğinde, serbest piyasa ekonomisi uygulamasının bu süreci hızlandırdığı görülmektedir.. Türkiye'de alınan genel ekonomik kararların tarihi dokuya etkisi olumsuz yönde olmuştur.. Kentsel koruma planlarıyla mülkiyette kaybedilen ekonomik fayda, kamu tararından sosyal fayda ile dengelenmeye çalışılsa da, bu durum serbest piyasa ekonomisi içerisinde özel sektör tarafından kabul edilemez. İlgili mal sahiplerinin ekonomik zararı karşılanmadıkça, uygulanabilirlik arttırılamayacaktır.. Kentsel rantın taşınabilir imar hakları yoluyla dengeli dağılımı ve arsa spekülasyonunun engellenmesi ile tahrip süreci yavaşlayabilecektir.. Konuyla ilgili yasaların yetersizliğinden çok, çalıştırılamadığı sonucuna varılmıştır.. Devlet doğrudan yada dolaylı yoldan parasal, teşvik edici politikaları oluşturduğunda, örgütlenme, organizasyon ve eğitim konularında gerekenleri yerine getirdiğinde kentsel koruma planlarının uygulanabilirliği artacaktır.. Belediyeler, konuyla ilgili yetki ve görevleri açıkça belirlendikten ve genişletildikten sonra, üstlerinde bir denetim mekanizmasının da işlemesi şartı ile olumlu katkılarda bulunabilirler.. Vakıfların, derneklerin ve önel sektörün katkılarını kolaylaştıracak yönde yapılacak yasal düzenlemeler, inşaat sektörüne yapılacak bazı müdahaleler uygulanabilirliği arttıracaktır. Tek yapı ölçeğinde yapılan onarım çalışmaları, inşaat sektörü içinde yeni bir kol olarak teşvik edilebilir.. Planlama ve uygulama çalışmaları konumlarına göre, turizm, toplu konut ve kooperatiflerle ilişkilendirilip, taşınabilir imar haklarıyla desteklendiğinde, uygulanabilirliği arttırıcı parasal kaynaklar oldukça genişleyecektir.. Planın kesin ekonomik hedeflerinin ve bir bütçesinin olması, ütopik olmaktan çıkması için şarttır.. İlgili kamusal organların yanı sıra, yerel bir örgütlenme modeline gidilmesi, bu örgüt içerisinde etkilenen ve etkileyen bütün kişi, kurum ve kuruluşların yer alması, plancının başkanlığında disiplinler arası bir danışma mekanizmasının bu örgüte teknik ve bilimsel desteği vermesiyle, koruma süreci hızlanacak ve parasal kaynaklar etkin bir şekilde zorlanacaktır.. Plancı, plan yürürlükte olduğu sürece savunucusu konumunda olmalıdır.