Lübnan-Trablus kentsel Sit Alanı’nın koruma sorunsalı ve koruma-planlanması için yönlendirici kavramsal çerçeve

Abstract

Lübnan, binlerce yıllık tarihsel geçmişi ve birçok medeniyetin yaşadığı bir ülke olarak, insanlığın bu ortak "Kültürel Mirası"nın korunması konusunda, evrensel sorumlulukları yüksek olan ülkelerin arasında gelmektedir. Kültür mirasının korunması, geçmiş değerleri gelecek nesillere tanıtabilmek ve aktarabilmek amacı yanı sıra; geçmiş birikimin geleceğin yaratılmasında en önemli bir kaynak olarak değerlendirilmesi bakımından önem taşımaktadır. Kişilikli bir toplum olarak gelişebilmek için ulusların kültürel kimliklerini yeni yaşam çevreleriyle entegre etmeleri önem kazanmaktadır. Mimarlıkta ve şehircilikte ulusal ve tarihsel değerleri dikkate almadan gerçekleştirilen modern oluşumlar toplumda yabancılaşmayı arttırmaktadır. Farklı kültürlerin kültürel mirası, aynı dikkat ve kardeşlik duygularının kökleşmesini sağlayacak, hem de farklı kültürlerin birbirlerine olan etkileşimi ile zengin ve çok renkli bir kültür mozağinin gelişmesinde itici bir güç oluşturacaktır.1970'li yıllardan beri uluslararası düzeyde yoğunlaşarak sürdürülen çabalarda Lübnan da yer almaktadır. UNESCO'ya üye ülkelerle birlikte Lübnan'ın benimsediği "Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması Sözleşmesi" hükümlerine göre, taraf devletler toprakları üzerinde kültür ve doğa varlıklarının korunmasını garanti altına almışlardır. Baalbek, Anjar, Biblos ve Sur antik kentleri evrensel kültür mirası olarak "Dünya Kültürel Miras Listesi"ne alınmıştır. Lübnan'ın ikinci başkenti Trablus, tarihi asırlar boyunca diğer konularda olduğu gibi, şehircilik ve mimarlık gelişiminde öncü roller oynamıştır. Binlerce yıllık geçmişi ile Trablus, korunması gerekli önemli kültürel değerleri barındırmaktadır. "Eski Şehir"in kendine has "askeri planlama" sistemi bakımından şehircilik tarihinde çok önemli ve belki de benzeri rastlanmayan bir örnek teşkil etmektedir. 700 yıllık bozulmamış şehir dokusuyla, Kahire'den sonra, Memluklar'ın ikinci başkenti; ve ayakta bulunan 190 tarihi eseriyle, Trablus Akdeniz'in doğu sahillerinin en zengin şehridir. Cumhuriyetin kurulmasıyla konulmaya başlanan projelerle "Eski Şehir"in korunması, yanına bir "Yeni Şehir" kurulmasını öngörerek, Eski Trablus'un bugüne kadar kısmen de olsa korunarak ulaşmasını sağlamıştır. 1955 yılında Eski Şehri ortadan bölen nehrin taşması sonucunda devletin gerçekleştirmeye başladığı yanlış düzenleme projeleriyle eski doku bozulmaya başlamış, ardından Lübnan'ın yaşadığı acı savaş yılları sırasında da büyük tahriplere maruz kalmıştır. Bu çalışmada, "Eski Trablus" denilen Trablus Eski Şehir'in dokusunun tarihsel gelişimi ve Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze kadar geçirdiği planlama evreleri özetlenmekte, son yıllarda Lübnan'da yerel ve merkezi yönetimin tarihsel çevre korunmasına olan tutum ve tavırları, yaklaşımları ve uygulamaları incelenmekte, ülkede koruma sorunsalı ortaya konmakta, komşu ülkelerin kentsel koruma konusundaki tecrübeleri irdelenmekte ve tüm bu verilerin ışığında Trablus Kentsel Sit Alanı'nın kültürel ve doğal değerlerinin korunmasına yönelik bilimsel öneriler geliştirilmektedir.