Arkeolojik Hayvan Dışkısı Çalışmalarına Çok-Göstergeli Yaklaşım: Orta Anadolu, Akeramik Neolitik Dönem Yerleşmesi Aşıklı Höyük’ten Yeni Bulgular

Abstract

Hayvan dışkısı hem çevresel koşullar hem de insan topluluklarının yaşamına ve geçmişte insan-hayvan etkileşimine dair bilgi sağlayan disiplinlerarası çalışmaların ilgi odağındaki araştırma alanlarından biridir. Arkeolojik yerleşmelerdeki hayvan dışkısı kalıntılarının makroskopik olarak tespit edilmesi çoğu zaman mümkün değildir. Bu nedenle özellikle son yıllarda dışkının mikro göstergelerine ulaşabilmenin yollarına odaklanan araştırmalar artmış, çeşitlenmiştir. Çalışmamız çok-göstergeli yaklaşım (multi-proxy approach) çerçevesinde yapı malzemelerindeki hayvan dışkısının izlerini belirlemenin analitik yollarına odaklanmaktadır. Bu bağlamda Akeramik Neolitik Dönem yerleşmesi Aşıklı Höyük’teki kerpiç ve harçlar üzerinde ince kesit analizleri, kalsiyum karbonat (CaCO3), karbon (C) ve azot (N) analizleri gerçekleştirilmiştir. Mikromorfoloji/ince kesit analizleri sözü edilen göstergelerden birinin dışkı sferülitleri olduğunu ortaya koymuştur. Hayvan dışkısının göstergelerinden bir diğerinin ise azot olduğu anlaşılmıştır. Böylelikle ulaştığımız sonuçlardan biri iskan boyunca kerpiç yapı geleneğini hiç terk etmemiş bir topluluk olan Aşıklılıların kerpiç ve harçlarında katkı malzemesi olarak hayvan dışkısı kullandığı; diğeri bu kullanımın yerleşik köy yaşamının kurulduğu süreçte hem zamansal değişime, hem de mekansal çeşitliliğe sahne olduğudur. Buradan çıkarımla çalışmamız arkeolojik hayvan dışkısına dair bilgimizin sınırlarını çokgöstergeli yaklaşım ve yöntemlerle genişletebileceğimizi ortaya koymaktadır.

Dung is one of the most important research areas of interdisciplinary studies, which can provide insights into the lives of past communities, environmental conditions, and human–animal interactions. In archaeological contexts, animal dung cannot be identified macroscopically in most cases. Hence, new methods and approaches focusing on ways to describe the micro-markers of dung have increased and diversified over the last decade. This study used a multi-proxy approach focusing on analytical methods to identify the markers of animal dung in prehistoric construction materials. Micromorphology/thin section analysis, and calcium carbonate (CaCO3), carbon (C), and nitrogen (N) analyses were carried out on mudbricks and mortar from the Aceramic Neolithic site of Aşıklı Höyük. Thin section analysis suggested that fecal spherulites are one of the most important proxies of archaeological dung. Nitrogen is the other indicator of animal dung. The results showed that the Aşıklı inhabitants did not abandon mudbricks in their architectural needs for decades and used animal dung as a temper in mudbricks and mortar. Throughout the centuries of occupation at the site, the use of animal dung as a temper changed both diachronically and spatially, particularly with the establishment of settled village life at Aşıklı Höyük. In conclusion, this study suggests that the limits of knowledge of archaeological dung can be expanded using a multi-proxy methodological approach.