Türkiye'de ahşap evin bölgelere göre yapısal olarak incelenmesi ve restorasyonlarında yöntem önerileri

Abstract

Tezin amacı; Türkiye'de, ahşap evin bölgelere göre gelişen yapısal sisteminin incelenmesi ve evrensel koruma boyutunda, yapısal özgünlüklerini yitirmeden, restorasyon çalışmalarının yapılmasını amaçlayan yöntem önerilerini geliştirmektir. Tez dört bölümden meydana gelmektedir. 1.Bölümde; Tarihsel süreç içerisinde, yerleşik düzene geçiş ile başlayıp, Türkiye'de çeşitli kültür bileşenlerinin izlerini taşıyarak gelişen konut mimarisinin, büyük bölümünü oluşturan ahşap evlerin, kökeni ve gelişimi irdelenmektedir. Bu gelişimi, planlama ve yapısal kurgu olmak üzere iki bölümde ele alındığında; kullanım açısından ortak özellikler gösteren oda, eyvan, avlu veya bahçeye açılan galeri ya da sofa öğeleri en basit plandan, en gelişmiş plana kadar, yöresel küçük farklılıklar göstermekle birlikte, benzer çözümlenmektedir. Yapısal kurgu açısından ise, yöresellik olgusu, önemli bir unsur olmakta ve bu etkileşim doğrultusunda, ahşap yığma, ahşap karkas ve karma sistem olmak üzere tanımlanan ahşap evler, bu üç ana grup ve alt başlıklarında biçimlenmektedir. Bu tanıma uygun üretilen evlerin, Türkiye'nin Kuzey-Orta-Batı-Güney Anadolu ve Marmara Bölgelerinde yaygınlaştıkları saptanmaktadır. 2. Bölümde; Genel olarak ılıman, yağışlı ve ormanlık bölgelerin ürünü olarak ortaya çıkan ahşap evler, 18.yüzyıl ortalan ve 20.yüzyıl başlan olarak tarihlenebilen, 36 adet örnek evin özellikleri doğrultusundaki yapısal sistemleri ile incelenmektedir. Her bölge için ortaya konan yöresel özellikler ve ahşap malzeme olanakları sonucu meydana gelen yapısal sistemler, temelden çatıya kadar detaylı irdelenerek, oluşturulan "yapı strüktürleri" ile bölgelerin genel yapısal kurgu özelliklerini bulmaya yönelik, Bölgesel Yapı Sistemi İnceleme Tablosu düzenlenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, genelde kargir zemin kat duvarları üstüne düzenlenen ahşap karkas sistem, duvar kurgusu biçimine göre çeşitlenmekte ve adlandırılmaktadır. Bir başkent ürünü olarak ortaya çıkan İstanbul evleri ve etkilediği yerleşimler dışındaki bölgelerde, ahşap evler çoğunlukla ahşap karkas arası dolgulu olarak üretilmektedirler. Benzer özellikler taşıyan yapı sistemlerinin yer aldığı bölgeler arasında bir gruplandırma çalışmasına gidilerek, yapısal sistem bölgeleri oluşturulmaktadır.3. Bölümde; geleneksel ahşap evin günümüz koşullarında yapısal koruma sorunları, yapısal bozulma nedenlerine bağlı olarak ortaya konulmaktadır. Ahşap, fiziksel açıdan, olumsuz dış etkenler karşısında korunamadığı durumlarda oldukça dayanıksız bir malzemedir. Bünyesinde bulundurduğu yararlı özelliklerinin yanısıra, boyutsal değişebilirlik, yıpranma, çürüme gibi olumsuz özelliklere de sahiptir. Bu özellikler, yapıların doğrudan etkilendikleri ferdi ve doğal nedenler, dolaylı olarak etkilendikleri toplumsal nedenler ile birleştiklerinde kaçınılmaz yapısal bozulmalar meydana gelmektedir. Ahşap evlerin restorasyonlarında, sağlıklı müdahale biçimlerinin belirlenmesi, yapısal sorunların doğru saptanması ile mümkün olmaktadır. Bu amaçla, ahşap evlerin yapısal bozulma durumlarının incelenerek değerlendirilmesi ve bunun, uygulama öncesi zorunluluğu olan, bir ön çalışma niteliği taşıması gerekliliği ortaya konmaktadır. 4. Sonuç Bölümünde; Yapısal olarak oluşumu ve gelişimi irdelenen ahşap evlerin, ayırt edici özelliği olan "ahşap strüktür"ün, gelecek kuşaklara belgesel niteliğinde aktarılabilmesi için, restorasyon aşamasında "olduğu gibi" mümkün olan en üst düzeyde korunmasına, zorunlu durumlarda minimum düzeyde takviye edici önlemlerin alınmasına yönelik, kuramsal ve yapısal açıdan öneriler geliştirilmektedir.