XVI. ASIRDAN MENSUR ALEGORİK BİR MÜNAZARA: ZILLÎ’NİN MENÂKIB-I DİL Ü CÂN’I

Abstract

XVI. asrın ilmi, irfanı ve âşıkâne şiirleri ile tanınmış şahsiyetlerindenbiri olan Zıllî hakkında kaynaklarda sınırlı bilgi bulunmaktadır.Şairlik vasfıyla anılan Zıllî, çalışmamızın konusunu teşkil edenMenâkıb-ı Dil ü Cân adlı mensur bir eserin de yazarıdır. Zıllî’nin sonderece samimî ve sade dilli bir nâsir olduğunu kanıtlayan Menâkıb-ıDil ü Cân, aynı zamanda münâzara tarzında yazılmış alegorik birmetindir. Zıllî, bu eser ile Gönül’ün padişah ve Cân’ın ten kalesininmuhafızı olduğuna, insanın aşk, mahabbet, meveddet, mihr, vefa,merhamet, adalet, lutf, ihsan, bahadırlık, himmet, dikkat, gayret veikdam gibi vasıflara sahip olması gerektiğine; gazab, hiddet, nisbet,cehâlet, fitne, fesâd, adâvet, tama ve hırsa kapılmanın nefse uymak olupinsanı birlikten yani Allah’tan uzaklaştırdığına işaret etmiştir. Buçalışmada ilkin Zıllî hakkında kaynaklarda yer verilen bilgiler aktarılmışve Menâkıb-ı Dil ü Cân’ın muhtevasına değinilmiştir. Ardındanmünâzara hakkında kısaca bilgi verildikten sonra eserin münâzara tarzındabir eser olduğu ve alegori ile ilgili belirli noktalara temas edilerekMenâkıb-ı Dil ü Cân’ın alegorik bir eser olduğu ortaya konulmuştur.Menâkıb-ı Dil ü Cân’ın nüsha tavsifi, transkripsiyonlu metnininsunulması ve eser üzerine değerlendirmeler kısmı ile çalışmamız sonbulmuştur.

There is limited information about Zılli which is one of the well-known personalities with the knowledge and amatory poems in XVIth century. Zılli, who is known as a poet, is the author of a prose text called Menakıb-ı Dil ü Can which constitutes the subject of our study. Menakıb-ı Dil ü Can which proves that Zılli has an extremely sincere and simple language, is also an allegorical text written in discussion style. Zılli pointed out in this work that Gönül is the sultan, Can is the guard of the castle of body; human beings have qualities such as love, virtue, fidelity, compassion, justice, kindness, bestowal, benevolence, favour, attention, diligence and excellence; wrath, anger, defience, ignorance, sedition, mischief, hostility, greed and ambition to adhere to spirit of the unity that people are away from Allah. In this study, firstly, the information about Zılli which is given in the sources is explained and the content of Menakıb-ı Dil ü Can is mentioned. Then, after brief information about the discussion, it was revealed that the work was written in discussion style and by touching certain points about the allegory, it was revealed that Menakıb-ı Dil ü Can was an allegorical work. Our work ended with the copy of Menakıb-ı Dil ü Can, after the presentation of the transcribed text and evaluations on the work.