RÂHATÜ'L-İNSÂN(PEND-NÂME-İ ENÛŞÎRVÂN)'IN TÜRKÇE BİR TERCÜMESİ

Abstract

İslâmî edebiyatlarda Sasani hükümdarı Nûşîrevân'ın adaleti ve nasihatlarıyla ilgili birçok metin yazılmıştır. Bu metinlerden biri Fars Edebiyatı'nda onun tacının üzerinde yazılı olan nasihatları anlatan ve bazı kaynaklarda Râhatü'l-insân veya Pend-nâme-i Enûşîrvân diye adlandırılmış olanıdır. Rıza Kulı Han Hidayet'in Bedâyi'-i Belhî'ye ait olduğunu belirttiği metnin şairi meselesi ihtilaflıdır. Charles Schefer'in Chrestomathie Persane adlı eserinde neşrettiği metnin mukaddimesinde adı geçen "Şerîf-i Şair"in Ebû Şerîf Muhalledi-yi Gurgânî olduğu da iddia edilmektedir. Râhatü'l-insân Türkiye Kütüphanelerinde nüshaları olan bir eserdir. Bu makalede metin ve onun Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Bölümü, No. 5385'te "Pend-i Nûşîrevân-ı Âdil" adıyla kayıtlı bulunan Türkçe mensur bir tercümesi üzerinde durulacaktır. Bu tercümede Nûşîrevân'ın tacının onyedi diliminde (küngüre) yazılı olan nasihatlar sıralanmakta ve bu âdil hükümdarın nasihatlarını askerlerinin okuyabilmesi için yılda bir kez tacını uygun bir yere astırdığından bahsedilmektedir. Nûşîrevân'ın nasihatlarında amacının insanlarını ahlâkî bakımdan eğitmek, insanlar arası ilişkileri düzenlemek kadar tebaa ile hükümdar arası münasebete yön vermek olduğu da görülmektedir. "İhtiyar ve zayıflara hürmet edin, ana baba hakkını gözetin, işlerinizi âlimlere danışarak yapın, dilinize hakim olun, emanete hıyanet etmeyin, düşündükten sonra konuşun" vb. Nûşîrevân'ın tacında kayıtlı olan nasihatlardan bazılarıdır. Makalede eserin Farsça nüshalarıyla Türkçe tercümesi arasındaki farklılıklara da temas edilmeye çalışılacak ve Türkçe tercümenin transkripsiyonlu şekline yer verilecektir.

Islamic literatures include many texts on the justice and counsels of Sassanian ruler Nûşîrevân. One of these is a work of Persian Literature which recounts the counsels written on his crown and figures with the titles of "RâhatÜ'l-insân" or "Pend-nâme-i Enûşîrvân" in some sources. Rıza Kulı Han Hidayet states that the text belongs to Bedâyi'-i Belhî; however the identity of the author is disputed. It is also argued that the "Şerîf-i Şair," whose name appears in the introduction to the text edited by Charles Schefer in his work entitled Chrestomathie Persane, is Ebû Şerîf Muhalledi-yi Gurgânî. RâhatÜ'l-insân has manuscripts in Turkish libraries. This article treats this work and its Turkish prose translation located at SÜleymaniye Library, Fatih Section No. 5385 under the title "Pend-i Nûşîrevân-ı Âdil." In this translation, the counsels written on the seventeen slices (kÜngÜre) of Nûşîrevân's crown are given and it is told that this ruler had his crown put up somewhere appropriate every year for the soldiers to read his counsels. The purposes of Nûşîrevân's counsels are proving a moral education to the public, directing his relations with his people as well as organizing the relations between them. Some of the counsels written on Nûşîrevân's crown are as follows: "Respect the old and the weak, observe the rights of your parents, consult scholars before you do your business, have a command of your speech, do not betray trust, think before you speak." The article will also treat some of the differences between the Persian manuscripts of the work and its Turkish translation. The transcription of the Turkish translation will be given.