Mü'minzâde Seyyid Ahmed Hasîb Efendi: Ravzatü'l-Küberâ (tahlil ve metin)

Abstract

XVIII. yüzyıl şair ve tarihçilerinden olan Seyyid Ahmed Hasîb Efendi (öl. 1753) çeşitli kaynaklardan ve gözlemlerinden edindiği bilgileri Rauzatü'l-Kübera isimli bir eserde değerlendirmiştir. Müellif eserine Osmanlı devlet adamları'nı ele alacağını belirterek başlamış, fakat eser daha sonra 1703 Edirne Vak'ası ve Şeyhülislam Feyzullah Efendi üzerinde yoğunlaşmıştır. Müellif, Seyyid Feyzullah Efendi'nin ikinci oğlu Mustafa Efendi'nin özel kâtibi olacak kadar şeyhülislam ailesine yakın olmuştur. Bu açıdan, Edirne Vak'asının acı günlerini bizzat yaşayanların ağzından derlediği bilgilerle Rauzatü'l-Küberâ'da kaleme dökmüştür. Gözlemleri ve derleme¬ leri ile XVIII. yüzyıl Osmanlı Türkiye'si ve Edirne Vak'ası hakkında kıymetli bilgiler veren Ahmed Hasîb Efendi'nin bu eseri, o dönem Osmanlı tarihi ve sosyal hayatı hakkında önemli bir kaynak eser özelliği taşımaktadır. Şeyhülislam Feyzullah Efendi ve Padişah II.Mustafa arasında geçen görüşmeler ile Feyzullah Efendi ve aile fertleri'nin Edirne Vak'asına dair görüşlerini ayrıntılı olarak yansıttığı eserinde müellif, vak'a ile ilgili olarak zaman zaman tenkit ve tahlil¬ lerde de bulunmuştur. Ahmed Hasîb Efendi'nin önemli eseri manzum Silkü'l- Led/f'yi beğenen Şehid Ali Paşa, müelliften Osmanzade Tâib Efendi'nin Hadîkatü'l- Vüzerâ'sına zeyl yazmasını istemiş ve bu istek üzerine kaleme alınmaya başlanan Rauzatü'l-Kübera 1752 yılında bitirilmiştir. Giriş bölümünde Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarına değinen müellif, gelişme bölümünde padişah I. Mahmud'u medh ettikten sonra şu konulan ele almıştır: II. Mustafa'nın Edirne'de bulunduğu ve Köprülüzade Abdullah Paşa'nın İstanbul'da sadaret kaymakamı olması., «bu sırada Yeniçeriler arasında ayaklanma başlaması ve bu olayın büyümesi.. Kavanoz Ahmet Paşa'nın sadaret kaymakamı, Paşmakçı- zâde'nin şeyhülislam, Çalık Ahmed Ağa'nın sekbanbaşı tayin edilmesi.. Edirne'deki padişaha haber gönderilmek istenmesi ancak habercilerin tutuklanması.. Edirne'de II. Mustafa, Sadrazam Rami Paşa, Şeyhülislam Feyzullah Efendi ve diğer devlet adamlarının toplantı ve müzakereleri.. Rami Paşanın Feyzullah Efendi aleyhine beyanatı.. Feyzullah Efendi'nin evlatlarıyla beraber Varna üzerinden Erzurum'a sürülmeleri.., Edirne'de asilere karşı alınan tedbirler ve asker toplama teşebbüsleri., asilerin İstanbul'da teşkilatlarını kuvvetlendirmeleri.. Anadolu sahillerinden ve Bursa'dan askeri kuvvetler getirilmesi.. Bursa'da Vani-zâdelerin katli., âsi kuvvetlerinin yeniçerilerle cebeci, topçu ve top arabacılarından ve bunlara katılan fesadçılarda da olmak üzere 25.000'i bul¬ duğu., bu kuvvetin Edirne'ye yürüyüp Edirne kuvvetleriyle karşılaşması.. Rami Paşa'nın asilerin tarafına kaçması.. II. Mustafa'nın tahttan indirilip, III. Ahmed'in tahta çıkarılması., asilerin Feyzullah Efendiyi evlatlarıyla beraber Varna'dan Edirne'ye getirip önce hapis, sonra şehit ve mallarını yağma etmeleri., vb.. Rauzatü'l-Kübera bilinen ve tarih araştırmacıları tarafından pek kullanılan bir eser değildir. Metin neşri yapılırsa, Edirne Vak'ası ve Feyzullah Efendi hakkındaki araştırmalar için faydalı bir kaynak eser olabileceği düşünülmüş ve şimdilik Yüksek Lisan Tezi olarak takdimi öngörülmüştür.