BEHİŞTÎ AHMED ÇELEBİ’NİN YAZDIĞI OSMANLI TARİHİ’NİN (VÂRİDÂT-I SÜBHÂNÎ VE FÜTÛHÂT-I OSMÂNÎ) BİLİNMEYEN EKSİK KISMINA DAİR

Abstract

16. yüzyıl şair ve tarihçilerinden olan Behiştî Ahmed Çelebi II. Bâyezîd'in sarayında yetişmiş, bizzat bu padişahın hizmetinde bulunmuştur. Ahmed Çelebi Türk Edebiyatı tarihinde ilk Türkçe hamse yazan şair olarak tanınmaktadır. Hamsesi Leylâ vü Mecnûn, Mahzenü'lesrâr, Mihr ü Müşterî, İskendernâme ve Heft Peyker mesnevilerinden oluşan Behiştî'nin dîvânı da bulunmaktadır. Daha çok edebî kişiliğiyle tanınan Behiştî aynı zamanda iyi bir tarihçidir. Yazar Osmanlı devletinin kuruluşundan II. Bâyezîd'in hakimiyetinin ortalarına kadar gelen bir tarih metni kaleme almıştır. Her padişah için bir sifr (cilt) tayin edilen bu eser, sekiz bölümden oluşmaktadır. Fakat bu tarih metninin şimdiye kadar yalnızca Yıldırım Bâyezîd'den II. Bâyezîd'e kadar olan dört padişaha ait kısmı bilinmekteydi, Osman Gazi, Orhan Gazi ve Murad Han dönemlerine ait bölümlerin nüshasına ulaşılamamıştı. Nihayet son araştırmalarla Behiştî'nin eserinin eksik kısmına dair bir nüshasını tespit etmiş bulunmaktayız. Söz konusu nüsha Behiştî'nin tarihinin bu güne kadar eksik kalan kısmını tamamlaması bakımından büyük bir önemi haizdir. Ayrıca Osman Gazi dönemine ait bölümde yazarın hayatı ve eseri hakkında farklı malumatlar vermesi açısından da dikkate değerdir. Bu makalede öncelikle yazarın tarihinin yeni bulunan bu nüshası tanıtılacaktır. Daha sonra da söz konusu nüshada müverrihin hayatı ve tarihî eseri hakkında yer alan orijinal bilgiler üzerinde durularak metnin tarihî ve edebî değeri konusunda tespitlerde bulunulmaya çalışılacaktır

Behistî Ahmed Celebi, who is amongs the poets and historians of the 16.century, was brought up in the palace of the II. Bâyezîd and he served the sultan. In Turkish literature Behistî is known as a poet who wrote the first Turkish khamse. His khamse is composed of Leyla ve Mecnûn, Mahzenu’l-esrâr, Mihr u Musteri, Iskendernâme and Heft Peyker mathnawis. The author also has a dîvân. He is morewell-known with literary personality but Behistî is also a good historian. He wrote a historical text from beginning of the Ottoman state to mid reign of Sultan Bâyezîd II. There is a separate section for each sultan in his historical text. So his Ottoman history consists of eight sections. We have a copy of Behistî’s history covering Yıldırım Bâyezîd, Celebi Mehmed, II. Murad, Fatih Sultan Mehmed and II.Bâyezîd parts. But until recently a copy of the first part of the work including the first three sultans time could not been found. Finally with the last research we have identfied a copy of the missing part of the work. This copy is very important in terms of it completing the missing part of Behistî's history. Osman Gazi’s section of history is especially notable because it has new information about the author's life and work. In this article firstly we are going to give information about that new copy. After that original information about the authors life and his work, which can be found in the new copy, will be examined. Finally we will try to evaluate the text in terms of historical and literary value