İlhan Koman’ın form araştırma süreciyle 1970 sonrası dönüşen heykel dili

Abstract

İlhan Koman’ın matematik yasalarıyla biçimlendirdiği formlardan oluşan 1970 sonrası heykel dili, Türkiye’deki heykel tarihi içinde benzeri olmayan bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Sanatçının 1960’larda başladığı ve 1970’li yıllarda heykellerinin ana problemine dönüşen form araştırması, önceki üretimlerinden kopuş niteliğindeki uygulamalarının merkezinde yer almıştır. Bu metinde sanatçının matematiksel olarak formüle edilebilir ve aralarında bilimsel buluş olarak tescillenmiş formların da olduğu heykelleri ile tanımlayabileceğimiz 1970 sonrası dönemi ele alınmış, form araştırma yaklaşımının onun heykel dilindeki dönüşüme etkisi üzerinde durulmuştur. Sanatçının seriler olarak ürettiği 1970 sonrası heykel gruplarından seçilen örnekler üzerinden bu çalışmaların öğrenilebilir ve öğretilebilir gerçekleştirilme yöntemlerine değinilmiştir. Nasıl yapılacakları bilgisini içermeleri bakımından birer belge niteliğindeki bu heykeller, varyasyonları üzerine bugün dahi akıl yürütmeye devam edilebilecek kolektif tasarlama süreçlerine açıktır. Koman’ın benzer bir biçimlendirme diline sahip Konstrüktivist heykel anlayışından ayrıldığı temel noktalar, metin içerisinde sanatçının matematik yasalarına bağlı tasarım süreci ekseninde irdelenmiştir. Koman’ın form keşfetme sürecinde malzeme ile düşünme alışkanlığının, çalışmalarının bilimsel nitelik kazanmasında ayırt edici bir katkı olarak öne çıktığı ortaya koyulmuştur.