Tarihi, Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması ve Yönetiminde Yeni Bir Yaklaşım: Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı

Abstract

Kentsel, ekonomik ve politik dinamiklerin baskısı karşısında tarihi ve doğal alanların hassasiyeti ve korunmalarının önemi güngeçtikçe artmaktadır. Buna bağlı olarak koruma yaklaşımları dagelişim göstermekte ve etkin koruma için yeni yaklaşımlar geliştirilmektedir. Ülkemizde koruma alanındaki uygulamalar, uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından da tavsiye edilen ilkelereparalellik gösterse de halen, doğal ve kültürel mirasın korunmasıve yönetiminde bütüncül ve etkin olmayan parçacıl yaklaşımlarınyarattığı sorunlar devam etmektedir.Doğal ve kültürel mirasın korunması ve yönetiminde önemlibir planlama aracı haline gelen alan yönetimi, giderek artan sayıda ve çeşitlilikte oluşturulan alan yönetim planları ile korumamevzuatımızda ve uygulamalarında yerini almıştır. Alan yönetimimevzuatına ek olarak, 19.06.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6546sayılı "Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanun" kapsamında; Çanakkale Savaşları GeliboluTarihi Alan Başkanlığı’nın kurulması ile "tarihi alan yönetimi" ileülkemizde koruma alanında mevzuat ve yaklaşım açısından yenibir dönem başlamıştır.Alan yönetimi ve tarihi alan yönetiminin genel yaklaşımı ile çerçevesi UNESCO tarafından belirlenmiştir. Ancak, "tarihi alan yönetimi" yaklaşımı, alanın özgün nitelikleri nedeni ile 2863 sayılıyasaya bağlı oluşturulmuş olan 26006 sayılı Yönetmelik’in sağladığıyönetimsel araçlardan farklı bir yasa ve yaklaşım niteliğindedir.Örgütsel yapılanma ve yetkiler bağlamında karşılaştırıldığında,Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan yönetimi mevzuatınıngetirdiği en önemli farklılık; alan başkanlığının tüzel bir kişilik olması, alanın yerinden yönetilmesi, kendisine özgü bir mevzuatı,örgütlenme modeli ve bütçesinin bulunmasıdır. Alan Yönetimi ileAnıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’e bağlıalan yönetimi yaklaşımında ise; alan başkanı, danışma kurulu veeşgüdüm denetleme kurulunun atanması yetkisi Kültür ve TurizmBakanlığı’ndadır. Bakanlık tarafından belirlenen yönetim alanlarının mevzuatı ortaktır ve alana özgü bir bütçe yoktur.Alan yönetim planlarının hazırlanması ve uygulanması süreçleriaçısından karşılaştırıldığında ise; tarihi alan yönetim planı, Tarihi Alan Başkanlığı tarafından hazırlanır veya hizmet alımı yolu ilehazırlattırılır, Bakanlık tarafından onaylanır, alan başkanlığı bünyesindeki birimler tarafından uygulaması yapılır ve denetlenir. Alanyönetim planları ise; Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından veyahizmet alınarak yaptırılır.Korumanın etkinliği bağlamında değerlendirildiğinde; tarihi alanyönetimi bütüncül koruma yaklaşımı temellidir; doğal, arkeolojik,tarihi ve kentsel kültür varlıklarının korunması ve yönetilmesineyönelik olarak tarihi alanı bir bütün olarak ele almaktadır. Bu açıdan, ülkemizde bugüne dek geliştirilmiş olan koruma yaklaşımlarından farklı olarak; kendine özgü örgütlenme, bütçe ve mevzuatıile yerinden, etkin, ve bütüncüllük bağlamında değerlendirilmesigereken önemli bir yeni yaklaşım olarak ortaya çıkmaktadır.Tarihi alanın korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesine yönelikolarak geliştirdiği spesifik ilkeler, mevcut koruma mevzuatı içindeki yasal düzenlemelerin dışına çıkan yeni bir koruma yaklaşımınıtanımlamaktadır. Bu yeni yaklaşım, tarihi alanların korunması vesürekliliğinin sağlanması açılarından mevcut koruma mevzuatınıtamamlayıcı niteliktedir.Ülkemizde oluşturulan tüm yönetim planı örneklerinin sağladığıdeneyim ile tarihi alan yönetimi yaklaşımı, koruma ve yönetilmeyibekleyen diğer tarihi alanlara yönelik özgün ve bütüncül yaklaşımların geliştirilmesinde önemli bir model oluşturacaktır.

Facing the pressure of urban, economic and political dynamics, the importance of conserving the historical and natural areas is increasing. Consequently, conservation approaches are also developing and new approaches for effective conservation are being developed. Although the practices in the conservation field in our country are parallel to the principles recommended by international institutions and organizations, there are still problems arising from integrated and ineffective particle approaches in the protection and management of natural and cultural heritage. Site management, which has become an important planning tool in the conservation and management of natural and cultural heritage, has taken place in our conservation legislation and practices with an increasing number and diversity of field management plans. In addition to the field management legislation, "Law on the Establishment of Gallipoli Historical Area Presidency of the Gallipoli Wars" No. 6546, which entered into force on 19.06.2014, "The Establishment of the Gallipoli Historical Area Presidency of the Gallipoli Wars" has begun for management of heritage. Although the general approach and framework of the site management is defined by UNESCO, the "historical area management" approach, is a different law and approach than the administrative tools provided by the Regulation No. 26006, which was established in accordance with the law No. 2863 based on the specific characteristics of the area. When compared to organizational structure and administration, the most important difference brought by the Gallipoli Historical Site Management Legislation of the Gallipoli Wars; the Historical Area Presidency is a legal entity, in-place manage, has its own legislation, organizational model and own budget. According to the site management approach, which is related to the law No. 2863; the president of the field, the advisory board and the authority to appoint the coordinating board are commissioned by Ministry of Culture and Tourism. The legislation of the management areas defined by the Ministry, not differentiated and there is no specific budget determined for the area. When the preparation and implementation of field management plans are compared in terms of their processes; the historical site management plan shall be prepared by the Historical Area Presidency of the historic area or by means of service procurement, be approved by the Ministry and shall be implemented and supervised by the units within the field presidency. Site management plans are made by the Ministry of Culture and Tourism.