Prestij aks ve odakları için kentsel tasarım atlası

Abstract

Tasarım - Planlama ve Yeni Bir Vizyon 21. yüzyılda yaşanan teknolojik gelişmeler, ekonomik altyapıyı, toplumları ve özellikle de bireysel kimlikleri hızla dönüştürmektedir. Diğer taraftan gelişim olarak algıladığımız bu olgu, kentlerde büyük dönüşümler ile bizlere geleceğimizi anlaşılabilir kılmak ve yeniden biçimlendirmek için önemli sorumluluklar da yüklemektedir. 20. yüzyılda toplumların Endüstriyel Devrim’i yaşayarak geliştiği ve bu doğrultuda sosyal, kültürel ve ekonomik bağlamda yaşam ortamlarının yenilenerek değiştiği düşünüldüğünde bugünün kenti, geçmişteki deneyimlerden ve sorunlardan yola çıkarak geleceğe dair daha hassas ve dikkatli yaklaşımlar geliştirmek zorundadır. 21. yüzyıldaki bilimsel ve teknolojik gelişmeler ile toplumları geleceğe yönelik var etmek, kültürel ve insana ilişkin değerlere odaklanarak kenti bir ortak sorumluluklar alanı olarak düşünmeye ve yeniden kurgulamaya dayanmaktadır. Günümüzde stratejik planlama ve onunla örtüşen yeni bir vizyon çerçevesinde yaratılacak hedefler, sürdürülebilir ve yaşanabilir kentlerin var olan gelişme paradigmaları ile yeni yaşam formlarını buluşturmalıdır. Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecini yaşadığımız günümüzde kentsel yaşamın özellikle etkinleştiğini ve yaşam kalitesi ile öne çıkma yarışı içinde olduğunu görüyoruz. Geleceğe bakışta bizler de artık biliyoruz ki kentlerimizi yenilemek, dönüştürmek ve yaşam kalitelerini yeniden ele almak zorundayız. Kentlerimizi kimlikli, özgün, yeterli konfora sahip ve doğa ile barışık kılacak kentsel gelişme yaklaşımı, stratejik planlama, tasarım ve yere özel geliştirilecek yenilikçi araçlar ile birlikte kurgulanmalıdır. Söz konusu olguları bağlayıcı bir çerçevede kendisine konu edinen projeler geleceğe yönelik planlama, tasarım ve yönetişim ilişkisini mekânda güçlü bir vizyon ve bakışla bütünleştirecek, farklı ve yenilikçi araçlar ile modelleri ortaya koyabilecektir. Sosyal ve fiziksel anlamda kent mekânının potansiyellerine ve sorunlarına ilişkin edinilen bilgiler değerlendirildiğinde, özellikle kentlerde yaşanılan hızlı gelişmenin ve entegre edilememiş yatırımların kent kimliğini tahrip ederken, özgün karakterden uzak, birbirine benzeyen yapıların oluşmasına neden olabildiği, diğer taraftan araç olarak kullanılmaya çalışılan kentsel tasarımın ise parçacı yönetimi nedeniyle kentlerimize yarar sağlamakta yetersiz kaldığı görülmektedir. Söz konusu sorunlara cevap olarak hazırlanan ve kentsel kalite ile sürdürülebilirliği ilişkilendiren, yapılı çevreyi doğal değerleri ile birlikte korumayı, eş zamanlı olarak ise ekonomik değer kazanımını kentsel mekân paydaşlarının yaşam kalitesini arttırarak sağlamayı amaçlayan, ayrıca yerel yönetime danışmanlık, bilgi üretim ve paylaşım açısından destek oluşturabilecek, birbirinin tamamlayıcısı 3 proje, 3 kavram üzerinden şu şekilde değerlendirilebilir: Proje 1. Tasarım: Türkiye için Kentsel Tasarım Rehberleri Hazırlanmasına Yönelik Model Projesi Kentsel Tasarım Rehberleri Projesi, kentsel tasarım ve planlama ilişkisini kentsel tasarım politika strateji ve rehberleri bütünlüğü içinde ele almakta ve Ülkemize özgü bir model olarak biçimlendirmekte, yenilikçi araçları sistematik bir biçimde sunmaktadır. Projenin temel savı, kentsel tasarım ile yaşam kalitesini yükseltmek ve kimlikli mekânlar yaratmak olanağı bulunmakta olduğudur. Böylelikle planlama sürecine kentsel tasarım boyutunu da katmak, özgün yapılar kadar yapılar arası mekânları da düşünmek, yapılar arası birlikteliği oluştururken sokakları ve kamusal mekânları güçlü bir biçimde kurgulamak ve kentleri insan ölçeğinde düşünmek söz konusu olacaktır. Kentsel tasarım sayesinde yakalanacak olan diğer bir önemli boyut ise sosyal farkındalık sağlanarak kullanıcı ile çevresel ilişkiler kurulacağıdır. Rehberler ise bahsi geçen tüm bu koşulları yaratmaya yardımcı bir araç olarak hazırlanırken, taşıdığı entelektüel ilişki ve sorumluluk ile çok disiplinli ve aktörlü ortamda sorun çözücü olacak ve uzlaşma sağlayarak entegre bir süreç içerisinde planlama ile kentsel tasarımın ortak hedeflerini ortaya koymaya yardımcı olacaktır. Proje 2. Planlama: Kentsel Mekânsal Standartların Geliştirilmesi Projesi Kentsel Mekânsal Standartların Geliştirilmesi Projesi, mekânsal standartlara ilişkin planlama, kentsel tasarım ve uygulama ölçeklerini kapsamakta, aynı zamanda söz konusu ölçekler akıllı büyüme, akıllı kentler ve akıllı kodlar ile ilişkilendirilmektedir. Proje, özellikle yaşam kalitesini geliştirmek için teknolojiyle bölünen ve yeniden şekillenen kentlerimizi, klasik arazi kullanımına yönelik planlamadan çıkararak, doğa ile dengeli ve kimlik mekânlarını ortaya koyan karakter alanlarına yönlendiren bir bakışı ve yenilikçi araçları bir model çerçevesinde ele almaktadır. Önerilen model akıllı büyüme ile bölgesel ölçekte kodları tanımlayarak, korunan ve rezerv edilen açık alanların sınırını çizmekte, kent - kır bütünlüğünü önermekte ve mevcut yerleşmeyi hedeflenen, sınırlı ya da kontrollü gelişme alanları olarak yönlendirmektedir. Model, kentsel ölçekteki gelişmeyi planlamayla uyumlu kılan ve kentsel tasarımı yönlendiren akıllı kodlar yaklaşımıyla çözümlenmektedir. Model kapsamında, karma işlevli alanlar, doğayı koruyan bütüncül gelişim, farklı sosyal gruplar için farklı konut çeşitliliği, yürünebilir ve toplu taşımaya dayalı altyapı, doğaya verilen önem, var olan yerleşme dokusunu koruma ve bütünleştirme, paydaşlar arası dayanışma ve iş birliği akıllı kentlerin mekânsal hedefleri olarak tanımlanmaktadır. Stratejik bağlamda ise model, kenti geçiş zonlarına ayırarak, kentsel gelişmeyi etkin kılmakta ve kavramsal düzenleyici kavramsal ilkeler sunmaktadır. Modelin mahalle ölçeği ise mekânda yaşam kalitesini ortaya çıkaran ve bu kaliteyi yönlendiren belli başlı standartları tanımlayarak akıllı kodlara zemin hazırlamaktadır. Tüm aşamalarda doğal bağlam, kültürel kimlik bağlamı ve stratejik bağlam temel gelişme değerleri olarak sunulmaktadır. Ölçekler arası bütünlük ve geçirgenlik ilişkileri, modelin temel hedef ve belirleyicileri olmaktadır. Proje 3. Vizyon: Prestik Aks ve Odakları Kent Atlası Projesi “Tasarım ve Planlama”; “Kent ve Uygulama”; “Strateji ve Politikalar” üçlemesi kapsamında mekânı ele alırken yeni bir vizyon çerçevesinde belirlenen üçüncü proje ile yeni teknolojik çözümler üzerinden kentsel planlama ve tasarımda ortaklıkları geliştirecek katılım süreçlerine araç olarak önerilen “Kentsel Tasarım Atlası” projesidir. Akıllı kent yaklaşımının, iletişim altyapısı ve akıllı teknolojiler vasıtasıyla kentlerimizi kritik bir biçimde değiştirdiği günümüzde kente uyarlanan projelerin sağladığı yaşam kalitesi bizi yeni mekânsal çözümlere her geçen gün biraz daha ihtiyaç duyar hale getirmektedir. Diğer taraftan bu projeler ile gelişen farkındalık, iletişim çerçevesi ve paydaşlar arası iş birlikleri gibi yeni kavramlar ise kentlileri kentin geleceğinin ayrılmaz parçası haline getirmektedir. Söz konusu nedenle, küresel ağlar içindeki kentlere, yeni sosyal ve ekonomik dönüşüm odaklı projelere ve yeni katılım biçimleri oluşturan mekânsal çözümlere odaklanmamız gerekmektedir. Vizyon çerçevesinde değişim ve dönüşüm geçiren kentsel mekânı yeniden ele alarak, özellikle küresel ağlar içindeki fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarla yenilikçi ve aktif bir süreci başlatan özgün projeler üretmek hedeflenmektedir. Bu doğrultuda kentsel planlama ve tasarım analizleri yapılmakta, karakter alanları ve kimlik mekânları belirlenmekte ve yere özgü mekânsal standartlar seçilmektedir. Tam bu noktada model ile sunulan “Kentsel Aks ve Odakları Projesi” yalnızca mekânsal çözümler üretmek yerine, tüm aktörlerin birlikte kullanabileceği etkin bir platformu da sunmaktadır. Proje’nin ele alınışında İstanbul’da kentsel aks ve odak olarak etkin bir rol sahip ve önemli bir omurga olarak kenti ve işlevleri taşıyan Maslak-Zincirlikuyu Aksı örnek alan olarak seçilmiştir. Kentsel Tasarım Atlası Modeli hem kimlik mekânına bütünsel bir bakışı sağlamakta hem de teknolojik altyapıyla oluşturulacak ortak bir platformu sunmaktadır. Proje güçlü bir omurga rolüyle, mekânsal karakter yapısına ilişkin verileri okunur hale getirerek, analiz eden ve ilgili tüm kentsel aktörler ile buluşturan teknolojik altyapıyı sunarak yenilikçi araçları portal ve maket ilişkisi üzerinden ortaya koymaktadır. Prof.Dr. Güzin KONUK Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Emekli Öğretim Üyesi