Gordon Matta-Clark'ta mimarlığının eleştirisi

Abstract

Bu çalışma, Gordon Matta-Clark'ın mimar yönüne yeterince vurgu yapılmadığı ve yalnızca mimari yapılara kesme, delme gibi eylemler yoluyla müdahale eden bir sanatçı olarak kabul edildiği düşüncesinden hareketle; onun 20. yüzyıl mimarlık tarihi ve mimarlıkta eleştiri kültürü içindeki yerini araştırma amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu metin kapsamında Gordon Matta-Clark'ın yaşam öyküsü ve çalışmaları geniş bir literatür taranarak aktarılmıştır. Doğduğu ve içinde yetiştiği entelektüel ve sanatçı çevre, yaşamının büyük bir kısmını geçirdiği New York şehri, mimarlık eğitimi aldığı Cornell Üniversitesi ve onun gibi sanatçıların bir araya gelerek yarattığı SoHo semtine ait öykülerin, dönemin toplumsal hareketliliği ile birlikte onun eleştirisine katkıları ortaya konmuştur. Gordon Matta-Clark'ın Modernizm karşıtlığı ve politik bir bilinçle harmanlanan eylemliliği, işlevci bir amaç taşımaması ve bir sanat eseri olarak anıtlaşamadan yok olması nedeniyle dikkat çekmektedir. Günümüze yalnızca müdahalelerinin fotoğrafları ve video kayıtları kalmış, onun düşünce dünyası bu takıntılı biçimde düzenli belgeler ve tuttuğu düzensiz notları dışında yok olmuştur. Onun avangart sanatın yöntemlerini kullanarak, mimarlığa ait unsurlar ile gerçekleştirdiği eyleme dayalı eleştirisi, çalışmanın içinde kendi ilkelerine sahip bir eleştiri türü olarak doğrudan mimarlığın eleştirisi kavramı ile ilişkilendirilmiştir. Mimarlıkta eleştirinin yeri mimarın ve mimarlık alanının tarih içindeki değişimi üzerinden okunup, Gordon Matta-Clark'ın bu süreç içinde önemli bir figür olarak doğrudan mimarlığı eleştirdiği öne sürülmüştür. Yaşadığı dönemin ve coğrafyanın sorunlarına karşı yüksek bir farkındalıkla yaklaşan Gordon Matta-Clark, bu sorunlara yol açan unsurun Modernizm ve onun yarattığı mimarlık ve şehircilik uygulamaları olduğunu görerek eleştirisini buraya yöneltmiştir. Yıkımın süreklileşerek toplumsal eşitsizliklere neden olduğu sırada keserek, delerek ve parçalayarak bu yıkımlara eşlik etmiştir. Şiirsel bir tekinsizlik yaratan rutin bozucu müdahaleleri, Amerikan rüyası, özel mülkiyet, evsizlik, kentsel sızma gibi kavramlara dair birer protestoya dönüşmüştür. Gordon Matta-Clark, 20. yüzyıl mimarlığı içinde Modernizm'den Postmodernizm'e, oradan da neoliberal bir mimarlık anlayışına giden süreçte uyarıcı ve dikkat çekici bir isim olarak yer almaktadır.