Türk inşaat sektöründe çalışan motivasyonu ve Covid-19 etkisi

Abstract

Covid-19 pandemisi tüm dünyayı etkisi altına alan ciddi bir sağlık krizi iken hem bireysel hem toplumsal anlamda çok boyutlu küresel bir kriz haline gelmiştir. Ekonomik, sosyal, toplumsal ve bireysel boyutları ile değerlendirildiğinde uzun vadeli etkiler barındırmaktadır. Sağlık tehdidi olarak psikolojik bir endişe yaratmasının yanı sıra bu süreçte yaşanan karantina ve sokağa çıkma yasağı uygulamaları piyasaları alt üst ederken yeni iş modellerini de beraberinde getirmiştir. Pandemi, insan etkileşiminin yoğun olduğu diğer sektörlerde olduğu gibi inşaat sektörü üzerinde de çeşitli etkiler bırakmıştır. İnşaat sektörünün halihazırda içerisinde bulunduğu zorluklara ilave olarak Covid-19 pandemisinin ortaya çıkması sektörü yeni bir zorluk ile karşı karşıya bırakmıştır. İnşaat sektörünün Türkiye ekonomisindeki kendi hacmi ve dolaylı olarak diğer sektörler için oluşturduğu kaynaklar göz önünde bulundurulduğunda yaşanabilecek kriz ve etkileri minimum kayıp ve maksimum verimle atlatabilmek önemli bir husustur. İşgücü verimliliğinde en etkin faktörlerden biri de insan kaynakları yönetimidir. Ne var ki işgücü yoğunluğunun fazla olduğu inşaat sektörüne ait literatürde insan kaynakları ve çalışan motivasyonu ile ilgili az sayıda çalışmaya rastlanmıştır. Bu çalışmanın amacı Covid-19'un farklı boyutlarının inşaat sektöründe çalışanların üzerindeki etkisini incelemek ve Covid-19 dönemi sonrası çalışanların işyerinden beklentilerini irdelemektir. Sektör çalışanlarından oluşan 142 kişilik örneklemden elde edilen veriler doğrultusunda en önemli motivasyon faktörlerinin işin kendisi ile ilgili unsular, fiziksel çalışma koşulları ve üstler ile olan iyi ilişkiler olduğu belirlenmiştir. Ancak bu faktörlere verilen önem cinsiyet, yaş, meslek, mesleki tecrübe, firmadaki pozisyon ve firma ölçeğine göre anlamlı olarak değişmektedir. Geçmiş çalışmalar ile kıyaslandığında, birtakım benzerlikler bulunmakla birlikte bazı motivasyon faktörlerine ait önem sırasının değiştiği gözlenmiştir. Bununla birlikte, pandemi sürecinde çalışan motivasyonunu en çok etkileyen faktör tedarik zincirinde meydana gelen sorunlar sebebiyle yaşanan gecikmeler olmuştur. Bu durum ile ilgili olarak gelecek dönemlerde olası benzer bir krize yönelik tedbirler geliştirilmesi önemlidir. Diğer yandan, katılımcılar halen işten çıkarılma riskinin bulunduğuna ilişkin ifadeye düşük bir oranda katılım göstermiştir. Bu durum günümüzde iş güvencesine ilişkin devam etmekte olan olası bir algının baskın olmadığını göstermektedir. Ancak Covid-19 etkisine ilişkin katılım oranları cinsiyet ve firmadaki pozisyon bazında incelendiğinde gruplar arası anlamlı olarak farklılıklara rastlanmıştır. Son olarak katılımcılar Covid-19 ile gelen uzaktan çalışma modelinin sağladığı ekonomik avantaj, kısmi istirahat ve esneklik gibi imkanları içeren olumlu ifadelere yüksek oranda katılım göstermişlerdir. Uzaktan çalışma modeline ilişkin işe yeterince katkıda bulunamama hissi katılımcıların en düşük oranda katıldığı olumsuz ifade iken katılımcılar diğer olumsuz görüş ve deneyimleri içeren ifadelere de genel olarak düşük oranda katılım göstermişlerdir. Bununla birlikte, uzaktan çalışma modeline ilişkin katılım oranları cinsiyet, mesleki tecrübe ve firmanın kapsamı bazında anlamlı olarak farklılaşmaktadır. Araştırmanın sonucunda Covid-19 dönemi sonrası çalışanların beklentileri belirlenmiş ve geçmiş çalışmalar ile kıyaslamalar yapılmıştır. Motivasyon faktörleri demografik değişkenler bazında irdelenerek motivasyon dinamikleri tartışılmıştır. Akabinde Covid-19 etkileri ve uzaktan çalışma modeline ilişkin yaklaşımlar genel ve demografik değişkenler bağlamında incelenmiştir. Bu çalışma ile insan kaynakları yönetimine vurgu yapılarak günümüz inşaat sektörü yöneticilerine yönelik bilgiler aktarılmıştır. Bununla birlikte, gelecekte yaşanabilecek olası benzer şoklara yönelik tedbir geliştirebilmek adına firmalara ışık tutabileceği ve devlet politikalarına yönelik kararlarda faydalı olabileceği düşünülmüştür.