Modernizmden postmodernizme biçimlerin mekana yansıması : New York beşlisi üzerinden bir inceleme

Abstract

Mekân tasarımları, insanlığın kültürel ve sosyal gelişimi ile farklılık kazanmakla birlikte, bilimin insanoğluna sunduklarından da etkilenmiştir. Medeniyet ile kişinin ergonomik mobilya ve mekân tasarımları, psikolojik etmenlerle farklı boyutlara evrilmiştir. Özellikle rahatlatıcı, dinlendirici, huzur verici gibi kavramların yanı sıra; aidiyetlik kavramı da bunlarla birlikte değişimin ve gelişimin temelini oluşturmada başrolü üstlenmiştir. Eski ve yeniyi bir araya getiren düşüncenin başında, bireylerin hızla değişen dünya düzenindeki mekân ve tasarımları benimseyememesi gelmektedir. Kişiler, eskiye daha ait hissetmekte ve kabullenme süreci daha hızlı ve kalıcı olmaktadır. Bu da eski ve yeninin harmanlanmasında çıkış noktasıdır. Tarih boyunca ortaya çıkan akımlarda, arayış ve kaçış vardır. Modernizm de 19.yy'da dünyayı etkisi altına alan, mevcut düzen ve sistemin değişim sürecinde ortaya çıkmış yenilikçi bir akımdır. Birey, mekânı salt haliyle kabul etmeyip, kendine göre uyarlamış ve bireysel alanlarıyla birlikte mekân kavramını şekillendirip, öznelleştirmeye gitmiştir. Her birey, mekânı farklı biçimlerde, yeniden yorumlayarak ele alır. Bu yorumlamada ortak bir nokta aidiyetlik duygusudur. Aidiyetlik duygusu, mekânı şekillendirme aracı olarak kullanılmıştır. Buradan süregelen mekân-birey ilişkisi, tarihsel süreçlerde fiziksel olarak etkileşim içerisinde olmuştur. Bu etkileşimler yeni düzen, inançlar, ihtiyaçlar, kültür gibi unsurlar doğrultusunda şekillenmiş ve değişim; bu olgunun temel bir parçası haline gelmiştir. Dönemin önde gelen sanatçıları, modernizm sonrası dönemlerde toplumun ihtiyaçlarını somut olarak ortaya koyarak, bu radikal değişikliği bir başkaldırı olarak tasarımlarında ve mekânlarda yorumlamışlardır. Başkaldırıdan sonraki mevcut düzen, mimari ve tasarım adına yeni yolun resmini çizmiştir. Bu dışavurum sonucunda gözlemlenen salt gerçek, değişen düzen olmuştur. Modernizmde gelinen bu son noktada, modernizmin bir eleştiri mi yoksa değişen düzende yeni bir mutluluk arayışı mı olduğu; postmodernizm ile birlikte örnekler üzerinden incelenmiştir. Modernizm başlığı altında yapıların mı nesneye, yoksa insanın mı nesneye dönüştüğü, dönemsel tasarım örnekleri üzerinden yorumlanmış ve modernizm eleştirisi bu aşamada hangi tasarım anlayışını doğurmuş olduğuna değinilmiştir. Modernizm sonrası yeni dünya düzeninde ve buna bağlı olarak değişen tasarımlarda mekân-birey ilişkisinin analizleri yapılmıştır. Aidiyetlik duygusunun etkileyen tasarımları analiz için, mekân ve tasarım örnekleri üzerinden; biçim, renk, doku, form gibi ögeleri karşılaştırarak çıkarımlar yapılmıştır. Çalışma kapsamında modernizm ve postmodernizm üzerinde; eski ve yeninin öznel ve evrensel olarak değişim etkileri araştırılmıştır. Dönemin dinamiklerini belirleyen çalışmaların incelenmesi sonucunda; geçişlerdeki keskinlik ve geleneksel anlayışın baskılanmasıyla; mekân ve tasarımın insan doğasıyla tezatlığı gözler önüne serilmiştir.